Ọlaju Inca jẹ mimọ fun imọ-ẹrọ iyalẹnu rẹ ati awọn iṣẹ ayaworan, bakanna bi awọn iṣe ẹsin alailẹgbẹ rẹ. Ọkan ninu awọn ẹya ti o fanimọra julọ ti aṣa Inca ni iṣe ti irubọ eniyan. Lọ́dún 1995, àwùjọ àwọn awalẹ̀pìtàn ṣàwárí òkú ọ̀dọ́bìnrin kan tó kú ní Òkè Ampato ní Peru. Awari naa ya agbaye lẹnu ati lẹsẹkẹsẹ fa iwunilori laarin awọn opitan ati awọn awalẹwa bakanna.
Ọmọbirin naa, ti a mọ ni bayi bi Mummy Juanita (Momia Juanita), tabi Inca Ice Maiden, tabi Lady of Ampato, ni a gbagbọ pe o jẹ irubọ si awọn oriṣa Inca ni ọdun 500 sẹhin. Ninu àpilẹkọ yii, a yoo ṣawari itan ti o fanimọra lẹhin Mummy Juanita, pẹlu pataki ti iṣe Inca ti ẹbọ eniyan, iṣawari ti mummy, ati ohun ti a ti kọ lati inu awọn iyokù ti o ni ipamọ daradara. Jẹ ki a rin irin-ajo pada ni akoko ki a kọ ẹkọ nipa nkan itan iyalẹnu yii.
Ẹbọ eniyan ni aṣa Inca ati Mummy Juanita
Ẹbọ eniyan jẹ apakan pataki ti aṣa Inca, ati pe a gbagbọ pe o jẹ ọna lati ṣe itunu awọn ọlọrun ati ki o pa agbaye mọ ni iwọntunwọnsi. Àwọn ará Inca gbà pé àwọn ọlọ́run ló ń darí gbogbo apá ìgbésí ayé, ó sì jẹ́ ojúṣe èèyàn láti mú kí inú wọn dùn. Nado wà ehe, yé yí kanlin, núdùdù, po gbẹtọ lẹ po do sanvọ́. Ẹbọ eniyan ni a fi pamọ fun awọn ayẹyẹ pataki julọ, gẹgẹbi Inti Raymi tabi Festival of the Sun. Awọn irubọ wọnyi ni a yan ni pẹkipẹki lati ọdọ awọn ọmọ ẹgbẹ pipe ti ara julọ ti awujọ ati pe wọn jẹ oluyọọda ni igbagbogbo.
Eni ti won yan fun irubo ni a ka si akoni, a si ri iku won gege bi ola. Ẹbọ ti Mummy Juanita, ti a tun mọ ni Inca Ice Maiden, jẹ ọkan ninu awọn apẹẹrẹ olokiki julọ ti irubọ eniyan ni aṣa Inca. O jẹ ọmọbirin ti a fi rubọ ni ọdun 15th ati ti a ṣe awari ni 1995 lori oke Oke Ampato ni Perú. Ara rẹ ti wa ni ipamọ daradara nitori awọn iwọn otutu tutu lori oke.
A gbagbọ pe Mummy Juanita ni a fi rubọ si awọn oriṣa lati rii daju pe ikore ti o dara ati lati yago fun awọn ajalu adayeba. Awọn oniwadi ti daba pe o jẹ olufaragba aṣa irubọ Incan pataki kan ti a mọ si Capacocha (Capac Cocha), eyiti a tumọ nigba miiran bi 'ọranyan ọba'.
Lakoko ti ẹbọ eniyan le dabi ẹni ti o buruju si wa loni, o jẹ apakan pataki ti aṣa Inca ati pe o ṣe ipa pataki ninu awọn igbagbọ ati awọn iṣe ẹsin wọn. Àwọn ará Inca gbà pé fífi ohun tó ṣeyebíye jù lọ tí wọ́n ní, ìyẹn ẹ̀mí ẹ̀dá ènìyàn rú, ni ẹbọ tó ga jù lọ tí wọ́n lè rú sí àwọn ọlọ́run wọn. Ati pe lakoko ti a ko le gba pẹlu iṣe loni, o ṣe pataki lati ni oye ati bọwọ fun awọn igbagbọ aṣa ti awọn baba wa.
Awari ti Mummy Juanita
Awari ti Mummy Juanita jẹ itan ti o fanimọra ti o bẹrẹ ni ọdun 1995 nigba ti archaeologist Johan Reinhard, ati Miguel Zarate, oluranlọwọ rẹ, kọsẹ lori awọn ku rẹ lori oke Ampato ni Andes Peruvian. Lákọ̀ọ́kọ́, wọ́n rò pé wọ́n ti rí arìnrìn àjò kan tó dì, àmọ́ nígbà tí wọ́n ṣe àyẹ̀wò fínnífínní, wọ́n wá rí i pé àwọn ti ṣàwárí ohun kan tó ṣe pàtàkì jù lọ—Mummy Incan àtijọ́ kan.
Wiwa yii ṣee ṣe ọpẹ si yo ti yinyin ti Oke Ampato, eyiti o ṣẹlẹ nipasẹ eeru volcano ti o wa lati eruption ti onina ti o wa nitosi. Bi abajade yo yii, mummy naa ti farahan, o si ṣubu lulẹ ni apa oke, nibiti o ti rii ni atẹle nipasẹ Reinhard ati Zarate. Lakoko irin-ajo keji ti oke ni Oṣu Kẹwa ti ọdun kanna, awọn mummies ti o tutu ti awọn eniyan meji miiran ni a ṣipaya ni agbegbe kekere ti Oke Ampato.
Lakoko iwadii naa, oku Mummy Juanita ti wa ni ipamọ daradara debi pe o fẹrẹ dabi ẹni pe o ṣẹṣẹ ku. Awọ, irun rẹ̀, ati aṣọ rẹ̀ kò mọ́, awọn ẹ̀yà ara inu rẹ̀ si ṣì wà nibẹ̀. Ó hàn gbangba pé wọ́n ti rúbọ sí àwọn òrìṣà, wọ́n sì fi òkú rẹ̀ sílẹ̀ lórí òkè gẹ́gẹ́ bí ọrẹ.
Awari ti Mummy Juanita jẹ ipilẹ-ilẹ ni aaye ti imọ-jinlẹ. Ó fún àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì láǹfààní tó ṣọ̀wọ́n láti kẹ́kọ̀ọ́ jinlẹ̀ nípa àṣà ìṣẹ̀dálẹ̀ Inca àti àṣà ìrúbọ èèyàn. Ó tún jẹ́ ká wo ìgbésí ayé ọmọbìnrin Inca kan tó ti gbé ní ohun tó lé ní ọgọ́rùn-ún ọdún márùn-ún sẹ́yìn. Awari Mummy Juanita ati iwadi ti o tẹle ti pese awọn oye ti o niyelori si aṣa Inca ati awọn igbagbọ wọn. O jẹ olurannileti ti pataki ti itoju itan ati aṣa fun awọn iran iwaju lati kọ ẹkọ lati ati riri.
Capacocha - irubo irubo
Gẹgẹbi awọn oniwadi, Mummy Juanita ni a fi rubọ gẹgẹbi apakan ti aṣa ti a mọ ni Capacocha. Ilana yii nilo Inca lati rubọ ohun ti o dara julọ ati ilera julọ laarin wọn. Ehe yin bibasi to vivẹnudido mẹ nado hẹn homẹgble yẹwhe lẹ, gbọnmọ dali hẹn jibẹwawhé dagbe de go, kavi nado glọnalina nugbajẹmẹji jọwamọ tọn delẹ. Ni ibamu si ibi ti ọmọbirin naa ti rubọ, o ti daba pe aṣa naa le ti ni asopọ pẹlu ijosin ti Oke Ampato.
Ikú Juanita
Nigbati a ṣe awari Mummy Juanita, o ti we sinu idii kan. Yàtọ̀ sí àyókù ọmọdébìnrin náà, ìdìpọ̀ náà tún ní oríṣiríṣi ohun ìṣẹ̀ǹbáyé nínú, títí kan ọ̀pọ̀ ère amọ̀ tí kò kéré, ìkarawun, àti àwọn nǹkan wúrà. Wọnyi li a fi silẹ bi ọrẹ-ẹbọ fun awọn oriṣa. Àwọn awalẹ̀pìtàn ti dábàá pé àwọn àlùfáà máa gbé àwọn nǹkan wọ̀nyí, pa pọ̀ pẹ̀lú oúnjẹ, ewé koko, àti chicha, ọtí líle tí wọ́n fi àgbàdo ṣe, tí wọ́n fi ń kó ọmọdébìnrin náà lọ sórí òkè.
Awọn meji ti o kẹhin yoo ti lo lati fi ọmọ naa mu, ti a sọ pe o jẹ aṣa ti o wọpọ ti awọn Incas lo ṣaaju ki wọn to rubọ awọn olufaragba wọn. Tí ẹni tí wọ́n ṣẹ̀ náà bá ti ti mutí yó, àwọn àlùfáà á ṣe rúbọ náà. Nínú ọ̀ràn ti Mummy Juanita, ó ṣí i payá pẹ̀lú ẹ̀rọ radiology, pé lílu ẹgbẹ́ kan tí ó lù ní orí fa ẹ̀jẹ̀ ńláǹlà, tí ó yọrí sí ikú rẹ̀.
Artifacts ri pẹlu Mummy Juanita
Awọn ohun-ọṣọ ti a rii pẹlu Inca Ice Maiden pẹlu awọn abọ aṣọ, awọn ege 40 ti awọn iboji apadì o, awọn bata bata elege, awọn aṣọ hun, awọn ohun elo onigi ti a ṣe ọṣọ ni figurine ti o dabi ọmọlangidi pẹlu awọn egungun llama ati agbado. Àwọn awalẹ̀pìtàn ṣàwárí láti ọ̀dọ̀ ìyẹn ni pé àwọn ọlọ́run jẹ́ apá pàtàkì kan tó ṣe pàtàkì nínú àṣà ìṣẹ̀dálẹ̀ Incan, gbogbo èyí sì jẹ́ fún wọn.
Itoju ati pataki ti awọn ku Mummy Juanita
Ajẹkù ti Mummy Juanita ti o tọju daradara ni a ti ṣe iwadi lọpọlọpọ ati pe o ti ṣafihan awọn oye pataki si aṣa ati awọn aṣa Inca. Itoju awọn iyokù Mummy Juanita jẹ abala ti o fanimọra ti itan rẹ. Awọn iwọn otutu ti o tutu pupọ ni oke ti oke naa jẹ ki ara rẹ wa ni ipamọ fun awọn ọgọrun ọdun. Awọn ipo ti yinyin ṣe idiwọ eyikeyi ibajẹ ati paapaa awọn ara inu inu rẹ ni a rii pe o wa ni mimu. Ipele ti itọju yii ti gba awọn onimo ijinlẹ sayensi laaye lati kọ ẹkọ pupọ nipa awọn eniyan Inca ati ọna igbesi aye wọn, bii awọn iṣesi ounjẹ wọn, oriṣiriṣi lori gbigbemi ati awọn eewu ilera.
Gẹgẹbi awọn oniwadi, Mummy Juanita jẹ ọdun 12 ati 15 nikan nigbati o ku. Ayẹwo isotopic ti imọ-jinlẹ ti awọn ayẹwo irun ori rẹ - eyiti o ṣee ṣe bi o ti ṣe itọju daradara - pese awọn oniwadi pẹlu alaye nipa ounjẹ ọmọbirin naa. O tọka si pe a yan ọmọbirin yii gẹgẹbi olufaragba irubọ ni bii ọdun kan ṣaaju iku rẹ gangan. Eyi jẹ aami nipasẹ iyipada ninu ounjẹ, eyiti a fi han nipasẹ itupalẹ isotopic ti irun rẹ.
Ṣaaju ki o to yan fun irubọ, Juanita ni ounjẹ Incan ti o jẹ deede, eyiti o ni awọn poteto ati ẹfọ. Eyi yipada, sibẹsibẹ, ni nkan bi ọdun kan ṣaaju ki o to rubọ, bi a ti rii pe o bẹrẹ si jẹ awọn ọlọjẹ ẹran ati agbado, eyiti o jẹ ounjẹ ti awọn agbaju.
Ìjẹ́pàtàkì àṣà ìṣẹ̀dálẹ̀ tí ó wà nínú òkú Mummy Juanita náà ni a kò lè sọ̀rọ̀ rẹ̀, níwọ̀n bí ó ti jẹ́ ìrúbọ tí àwọn ará Inca ṣe láti mú inú àwọn ọlọ́run wọn dùn. Wọ́n rí ẹbọ rẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ọrẹ ẹbọ sí àwọn ọlọ́run, wọ́n sì gbà pé ikú rẹ̀ yóò mú aásìkí, ìlera, àti ààbò wá fún àwọn ará Inca. Ìkẹ́kọ̀ọ́ nípa òkú rẹ̀ ti gba àwọn onímọ̀ sáyẹ́ǹsì láyè láti ní òye nípa àwọn ààtò Inca, ìgbàgbọ́ wọn, àti ọ̀nà ìgbésí ayé wọn. Ó tún ti jẹ́ kí a kẹ́kọ̀ọ́ nípa ìlera àti oúnjẹ àwọn ará Inca ní àkókò yẹn. Itan rẹ jẹ alailẹgbẹ ati iwunilori ti o ti fa awọn eniyan kakiri agbaye.
Iwadi ti nlọ lọwọ ati iwadi ti Mummy Juanita
Itan Mummy Juanita, Ọmọbinrin Inca Ice, jẹ ọkan ti o fanimọra ti o ti gba akiyesi awọn eniyan kakiri agbaye. Awari rẹ ni 1995 lori Oke Ampato ti yori si ọpọlọpọ awọn iwadii ati iwadii sinu igbesi aye ati iku rẹ. Iwadii ti nlọ lọwọ ti Mummy Juanita ti pese awọn oye ti o niyelori si aṣa Inca ati awọn igbagbọ wọn ti o yika irubọ eniyan. Awọn onimo ijinlẹ sayensi ti ni anfani lati pinnu ọjọ-ori rẹ, ipo ilera, ati paapaa ohun ti o jẹ ni awọn ọjọ ti o yorisi iku rẹ.
Ni afikun, awọn aṣọ rẹ ati awọn ohun-ọṣọ ti a ṣe awari ni ayika ara rẹ ti pese awọn amọ nipa awọn aṣọ wiwọ ati iṣẹ irin ti ọlaju Inca. Ṣugbọn ọpọlọpọ tun wa lati kọ ati ṣawari nipa Mummy Juanita. Iwadii ti nlọ lọwọ si awọn iyokù rẹ ati awọn ohun-ọṣọ yoo tẹsiwaju lati pese wa pẹlu awọn oye tuntun si aṣa Inca ati awọn igbagbọ wọn. Bi a ṣe n tẹsiwaju lati ni imọ siwaju sii nipa Mummy Juanita, a yoo ni imọriri pupọ fun itan-akọọlẹ ọlọrọ ati aṣa ti agbegbe Andean.
Ipo lọwọlọwọ ti Mummy Juanita
Loni, Mummy Juanita ti wa ni ile ni Museo Santuarios Andinos ni Arequipa, ilu kan ti ko jinna si Oke Ampato. A tọju mummy sinu ọran pataki kan ti o farabalẹ ṣetọju iwọn otutu ati ọriniinitutu ninu rẹ, lati rii daju pe titọju awọn wọnyi ku fun ọjọ iwaju.
Awọn ọrọ ikẹhin
Ni ipari, itan ti Mummy Juanita jẹ ọkan ti o fanimọra, o si fun wa ni iwoye sinu awọn iṣe ẹsin ati aṣa ti ọlaju Inca. Ó jẹ́ ohun ìyàlẹ́nu láti ronú pé wọ́n fi ọmọdébìnrin yìí rúbọ ní nǹkan bí ẹ̀ẹ́dẹ́gbẹ̀ta [500] ọdún sẹ́yìn, ara rẹ̀ sì ṣì wà ní ìpamọ́ ní irú ipò àgbàyanu bẹ́ẹ̀.
Ó tún wúni lórí láti gbé àwọn ìdí tó fi rúbọ àti ohun tó túmọ̀ sí fún àwọn ará Inca yẹ̀ wò. Lakoko ti o le dabi ajeji ati alaburuku si wa loni, o jẹ apakan ti o jinna ti eto igbagbọ wọn ati ọna igbesi aye. Awari Mummy Juanita ti ṣe iranlọwọ lati tan imọlẹ si aṣa atijọ ati fun wa ni oye ti o dara julọ nipa bii igbesi aye ṣe ri fun awọn eniyan Inca. Ogún rẹ yoo tẹsiwaju lati ṣe iwadi ati ki o nifẹ si fun awọn ọdun ti mbọ.
