Tarix har doim bizni o'zining maftunkor va ba'zan dahshatli tomonlari bilan hayratda qoldiradigan usulga ega. Tarixdagi eng sirli va dahshatli narsalardan biri bu Qozog'istonda topilgan qadimiy lotin qo'lyozmasi bo'lib, uning qopqog'i inson terisidan qilingan. Bundan ham qiziq tomoni shundaki, hozirgacha uning sahifalarining faqat kichik bir qismi shifrlangan. Shu sababli, qo'lyozma yillar davomida ko'plab taxminlar va tadqiqotlar mavzusi bo'lib kelgan, ammo u sirli qolmoqda.
1532 yilda Italiya shimolidagi Petrus Puardus ismli notarius tomonidan eski lotin tilida yozilgan deb taxmin qilingan qo'lyozma 330 sahifadan iborat bo'lsa-da, bugungi kungacha faqat 10 tasi shifrlangan. ga ko'ra Daily Sabah xabari, qoʻlyozma shaxsiy kolleksiyachi tomonidan Ostonadagi Milliy akademik kutubxonaning Nodir nashrlar muzeyiga sovgʻa qilingan boʻlib, u 2014-yildan buyon namoyish etilmoqda.
Milliy akademik kutubxonaning fan bo‘limi mutaxassisi Möldir To‘lepbayning so‘zlariga ko‘ra, kitob endi eskirib qolgan, antropodermik kitob muqovalash deb nomlanuvchi kitobni jilovlash usulidan foydalangan. Bu usul bog'lash jarayonida inson terisidan foydalangan.
🌷 Qozog‘istonda inson terisi bilan qoplangan sirli qo‘lyozma namoyish etildihttps://t.co/kqoom5XCI9
- Rapa Nui (@Rapa224) Aprel 4, 2023
Qo‘lyozma muqovasi ustida zarur ilmiy izlanishlar olib borilib, uni yaratishda inson terisidan foydalanilgan, degan xulosaga keldi. Milliy akademik kutubxona qo‘lyozmani keyingi tahlil qilish uchun Fransiyadagi maxsus tadqiqot institutiga yubordi.
Qo'lyozma kredit va ipoteka kabi moliyaviy operatsiyalar haqida umumiy ma'lumotni o'z ichiga olishi mumkinligini ko'rsatadigan birinchi sahifalarda o'qilganiga qaramay, kitobning mazmuni sirligicha qolmoqda. Milliy akademik kutubxonada 13,000 mingga yaqin nodir nashrlar, jumladan, ilon terisidan, qimmatbaho toshlardan, shoyi matodan, tilla ipdan tayyorlangan kitoblar saqlanadi.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, matnning faqat kichik bir qismi shifrlangan bo'lsa, qo'lyozmaning mazmuni va inson terisini qopqoq sifatida ishlatish maqsadi atrofida juda ko'p sir bor. Bunday kashfiyot qadimiy amaliyotlar va tarixiy ashyolarda inson qoldiqlaridan foydalanishga oydinlik kiritadi. Qo‘lyozmani shifrlashni davom ettirishga harakat qilish muhim, chunki u o‘tmish haqida qimmatli fikrlarni ochib berish imkoniyatiga ega. Ushbu artefaktning ahamiyatini ta'kidlab bo'lmaydi va u Qozog'iston madaniy merosining boyligidan (g'alati) dalolat beradi.
