Ina ua maeʻa suʻesuʻega a Mars mo le fiasefulu tausaga, na taʻutino e saienitisi e iai le avanoa lelei na suia ai le taunuʻuga a le Red Planet i le asteroid poʻo le comet. Faʻatusatusa i le Lalolagi, Mars e tumu i crater afaina, lea e le o se mea e ofo ai le Mars le tulaga le lelei i totonu o la tatou solar, i tafatafa tonu o le fusipaʻu asteroid.
O lona iʻuga, o Mars e faʻaauau pea ona taia e asteroids, ma e le pei o le Lalolagi, e leai se masina tele a Mars e puipui ai mai asteroids o loʻo ulufale mai.
I le toe tepa i tua i le taimi, ua tatou iloa ai o tetele avanoa vanimonimo na afaina ai le Lalolagi i taimi ua tuanaʻi, ma o nisi o na aʻafiaga atonu na suia ai le gasologa o le tatou lalolagi talaʻaga.
O le afu o le aʻafiaga o le Chicxulub, o loʻo tu i luga o le penisula o Yucatan o Mexico (vaʻai le ata i luga atu), o se tasi lea o faʻataʻitaʻiga sili ona lelei ua tatou iloa, ma o nisi tagata popoto e talitonu o le mafuaaga autu lava lea o le tafiesea o le dinosaur.
E mafai ona tupu se mea tutusa i Mars pe a tupu se mea faʻapea i le Lalolagi? I luga o Mars, na matou mauaina ai se maʻa mataʻutia i le vaega o Lyot, e latalata i le 125 maila le lautele.
O le telē o lenei aʻafiaga na faʻailoa mai ai le malosi o le aʻafiaga, ma e ono avea ma mafuaʻaga autu ua avea ai nei Mars ma "toafa."
O le aʻafiaga a lenei kometi na ono faʻatamaʻia ai le lalolagi paneta a Mars. Ose mea mataʻutia na tupu ile tulaga o suiga ole tau ile lalolagi. Faʻamata e mafai na Mars na iai le ola aʻo leʻi galo lona atemosifia?
E oʻo foi i malo sa taʻua muamua o Mars o le "fale" ua leai nei. Afai o le tulaga lena, o fea na o i ai le au Martians? Na latou faia ia ola? Na latou mafai ona sosola i luma o le mala? E iai se fesoʻotaʻiga a Mars i le Lalolagi? Ua naʻo nai nai fesili e fia tali.
Viking Na ou taunuu i lona faamoemoe, Mars, ia Iulai 20, 1976, ina ua mavae le sefulu masina malaga mai le Lalolagi. O ata na ou toe foʻi i le Lalolagi e ofoofogia, ma o nisi o latou na faʻaalia mai o Mars e le tutusa ma le Lalolagi.
O nisi eria i Mars, pei o Death Valley, e tutusa ma nofoaga i le Lalolagi. Ina ua maeʻa ona faia suʻega eseese i le sailiga o le ola i luga o Mars, o le tala ia Viking I ua atili fiafia. Viking Na ou toe aumaia faʻafitauli finauina.
Na faia e Dr. Gil Levin se tasi o suʻega o le Viking probe, ma o se tofotofoga na faigofie atu. Na ia faamatala mai o meaola ninii, pei o oe ma aʻu ma isi mea uma, manava ma manavaina le kaponioniokesa.
Na faʻaputu e le NASA se tamaʻi faʻataʻitaʻiga o le eleele Martian ma tuu i totonu o se tamaʻi koneteina, lea na suʻesuʻeina mo le vaiaso mo faʻailoga o "puta" i totonu o le paipa, ona tupu ai lea o se mea e leʻi mafaufauina ina ua mavae aso e fitu.
E tusa ai ma tulaga masani a le NASA, o le faʻataʻitaʻiga mo le ola i luga o Mars na lelei talu ai o "puta" na vaaia i totonu o le Viking I container. O isi faʻataʻitaʻiga ma eseʻese aiaiga na toe foʻi mai le lelei, ae tasi le faʻataʻitaʻiga na toe foʻi mai lelei mo le olaga.
Na filifili NASA e faʻaitete i lenei mataupu, ma taʻua, "E leai se faamaoniga o le olaga i Mars." Na taʻua e nisi saienitisi, o Mars na iai muamua le siosiomaga e tai pei o le lalolagi, ae na soloia i le 65 miliona tausaga talu ai.
I le faʻaopopoina i lenei talitonuga, sa i ai foʻi masalosaloga i taimi ua tuanaʻi, o le malo sa nonofo muamua i Mars, atonu na sosola i le Lalolagi e saili se puipuiga malu. Ma, o tatou nei agavaʻa o ni "Martians" na tatou sailia?
O nisi saienitisi fai mai na latou mauaina ni faamaoniga malosi o le mou atu o malo i Mars, ma atonu na latou mauaina se faailoilo faaniukilia i le vanimonimo ea e fetaui ma le lalolagi ina ua maeʻa se suesuega faanatinati.
E tusa ai ma saienitisi, o faʻamaoniga o le Xenon-129 e mafai ona maua i le tele o aofaʻiga i luga o Mars, ma naʻo le pau lava le gaioiga faʻavae na mafua ai Xenon-129 o se faaniukilia na pa. Ua na o se tasi lea faʻataʻitaʻiga o le tutusa o Mars ma le lalolagi? Pe faʻamaonia ai o Mars na muamua ese se nofoaga ese?