Gil Pérez - o le tagata lilo na fa'apea na telefoni mai Manila i Mekisiko!

O Gil Pérez o se fitafita Sipaniolo o le Filipino Guardia Civil na faʻafuaseʻi ona faʻaalia i le Plaza Mayor o le Aai o Mekisiko ia Oketopa 24, 1593 (toetoe lava 9,000 maila nautical i le isi itu o le Pasefika mai Manila). Sa laei o ia i le toniga a le Palacio Del Gobernador leoleo o Filipaina ma fai mai na te le iloa pe na faapefea ona ia taunuu i Mekisiko.

Gil Pérez - o le tagata lilo na fa'apea na telefoni mai Manila i Mekisiko! 1
O le Plaza Mayor, lea na tuuaia ai le fitafita i le 1593, ata i le 1836. © Image Credit: Wikimedia Commons

Fai mai Pérez, sa na o ni nai sekone sa ia leoleo ai i le maota o le kovana i Manila a o lei taunuu i Mekisiko. Sa ia ta’ua fo’i e fa’apea (ina ua ia iloa ua le o toe i ai o ia i Filipaina) na te le’i iloa po’o fea o i ai pe na fa’apefea ona o’o i ai.

E tusa ai ma le faamatalaga a Pérez, na fasiotia e le au faomea Saina lana Afioga i le Kovana o Filipaina, Gomez Perez Dasmarias, na o ni nai sekone ae lei taunuu. Sa ia ta’ua atili sa ia lagona le niniva ina ua mavae ni itula se tele o tiute i Manila ma faalagolago i le puipui, ma moeiini ona mata; ona pupula ai lea o ona mata i se sekone mulimuli ane ma maua ai o ia i se isi mea.

Gil Pérez
Gil Pérez. © Ata Fa'aaitalafu: Public Domain

Ina ua fesili atu Pérez i se tagata na tutu mai po o fea o i ai, sa faailoa atu ia te ia o loo i ai o ia i le Plaza Mayor o le Aai o Mekisiko (lea ua lauiloa nei o Zocalo). Ina ua taʻu atu o ia ua i ai nei i le Aai o Mekisiko, na musu Pérez i le taimi muamua e talia, ma fai mai na ia maua ana faatonuga i Manila i le taeao o Oketopa 23 ma o lea na le mafai ai ona i ai o ia i le Aai o Mekisiko i le afiafi o Oketopa 24.

Na vave ona iloa e leoleo i New Spain e uiga ia Pérez ona o ana tautinoga ma ona ofu Manila e le masani ai. Na toso atu o ia i luma o le pulega, aemaise lava le Pule Sili o Niu Sepania, Luis de Velasco, lea na ave i ai o ia.

Na faafalepuipuiina e le pulega o Pérez o se tagata sola ma le avanoa e galue ai mo Satani. Na fesiligia le fitafita e le Faamasinoga Sili a le Inquisition, ae na pau lava le mea na mafai ona ia fai atu i lana puipuiga, na ia malaga mai Manila i Mekisiko. “i se taimi itiiti nai lo le vivini o le moa.”

O Pérez, o se fitafita tuuto ma teuteu, na ia faia mea uma i se tulaga lemu ma galulue ma le au pulega. Na iu ina iloa o ia o se Kerisiano tuuto, ma ona o lana amio lelei, na le molia ai o ia i se solitulafono. Peitaʻi, e leʻi mautinoa e le pulega le mea e fai i le tulaga e lē masani ai, ma taofia ai o ia i le falepuipui seʻia oo ina latou maua se faaiʻuga mausalī.

Gil Pérez - o le tagata lilo na fa'apea na telefoni mai Manila i Mekisiko! 2
Manila Galleon's auala su'esu'e. © Ata Fa'amatalaga: Amuraworld

I le lua masina mulimuli ane, na taunuu mai ai tala mai Filipaina e ala atu i Manila Galleon, ma faamaonia ai le mea moni o Dasmarias na faʻaumatia moni lava ia Oketopa 23 i se fouvalega a tagata folau Saina, faʻapea foʻi ma isi faʻamatalaga o le tala uiga ese a le fitafita. Na faamaonia e Molimau e faapea sa iai Gil Pérez sa tiute i Manila a o leʻi taunuu i Mekisikō.

E lē gata i lea, na iloa e se tasi o pasese o le vaa ia Pérez ma faapea mai na vaai iā te ia i Filipaina i le aso 23 o Oketopa. Na toe foʻi Gil Pérez i Filipaina ma toe faaauau lana galuega muamua o se leoleo o le maota, ma e foliga mai o se olaga masani.

E tele tusitala ua latou tuuina mai ni faauigaga uiga ese mo le tala. O le ave faamalosi o tagata ese na faatuina e Morris K. Jessup ma Brinsley Le Poer Trench, 8th Earl o Clancarty, ae o le teleportation theory na faatuina e Colin Wilson ma Gary Blackwood.

E tusa lava po o le a le suʻesuʻega faʻasaienisi i luga o le teleportation, o le tala a Gil Pérez e faʻafefe, aemaise lava talu ai na te leʻi pulea lana suiga mai le tasi nofoaga i le isi. Pe moni le tala pe leai, e masani lava o se tala manaia e tumau pea e le suia mo le faitau selau o tausaga.