Het Arabische schiereiland is de thuisbasis van enkele van de meest adembenemende architectonische wonderen op aarde, maar het blijkt dat de rijke geschiedenis veel verder reikt dan alleen door mensen gemaakte structuren.
Een nieuwe studie heeft onthuld dat de 8,000 jaar oude rotstekeningen die in het gebied zijn gevonden, mogelijk de oudste blauwdrukken van megastructuren ter wereld zijn. Deze gravures, met sterren en lijnen, zijn mogelijk gebruikt om jachtvallen in de buurt weer te geven, waardoor ze de allereerste schaaldiagrammen in de menselijke geschiedenis zijn.
Deze constructies, bekend als woestijnvliegers, werden zo'n 100 jaar geleden ontdekt door archeologen toen luchtfotografie met vliegtuigen begon op te stijgen. Vliegers zijn enorme stukken land omgeven door lage stenen muren, met kuilen aan de binnenkant nabij de rand.
Vliegers, die vooral in het Midden-Oosten en Centraal-Azië voorkomen, worden verondersteld te hebben gediend als dierenverblijven of vallen. Jagers dreef dieren, zoals gazellen, de vlieger in door een lange, nauwe tunnel waar het wild niet aan de muren of kuilen kon ontsnappen, waardoor ze gemakkelijker te doden waren.
Vliegers kunnen vanaf de grond niet in hun geheel worden gezien vanwege hun enorme omvang (gemiddeld bijna het vierkante oppervlak van twee voetbalvelden). De beschikbaarheid van openbaar beschikbare satellietfoto's met een hoge resolutie, zoals die van Google Earth, heeft de studie van woestijnvliegers de afgelopen tien jaar versneld.
De recente ontdekking van architectonisch-achtige vormen geëtst in rotsen in Jordanië en Saoedi-Arabië heeft aangetoond hoe neolithische mensen deze "mega-traps" kunnen hebben ontworpen, volgens een nieuwe studie gepubliceerd in het tijdschrift PLOS One op 17 mei 2023.
De auteurs van de studie gebruikten wiskundige berekeningen om de vorm en grootte van bekende vliegers te vergelijken met de rotsachtige vliegerpatronen. Hun eerste voorbeeld was een gebeeldhouwde kalkstenen monoliet van de archeologische vindplaats Jibal al-Khashabiyeh in Jordanië.
De ongeveer 3 voet hoge (80 centimeter) steen vormde een uitstekend canvas voor prehistorische mensen, die lange, vliegerachtige lijnen etste die dieren naar een stervormige omheining leidden met acht komvormige verdiepingen die valstrikken aangeven.
De steen heeft verschillende snijstijlen, maar het is onduidelijk of ze door één persoon of meerdere personen zijn gemaakt, volgens eerste auteur Rémy Crassard, een archeoloog bij het Franse Nationale Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek (CNRS).
Het tweede exemplaar, uit de Wadi az-Zilliyat in Saoedi-Arabië, toont twee vliegers uitgehouwen in een massieve zandstenen rots van meer dan 12 voet lang en meer dan 8 voet breed (ongeveer 4 bij 2 meter). Hoewel niet op dezelfde manier als het ontwerp van de Jordan-vlieger, heeft het vliegerdiagram van Saudi-Arabië aandrijflijnen, een stervormige omhulling en markeringen van zes kopjes aan de uiteinden van de punten.
Vliegers zijn notoir moeilijk te dateren omdat ze zijn gemaakt van kiezels en kuilen, wat betekent dat ze over het algemeen geen organisch materiaal bevatten dat kan worden getest met radiokoolstofdatering.
Het team gelooft dat deze twee sites dateren van ongeveer 8,000 jaar geleden, rond het einde van de neolithische periode in Arabië, op basis van overeenkomsten met omringende vliegers die verbonden zijn met sedimenten en organische overblijfselen.
Crassard en collega's van het Globalkites Project gebruikten vervolgens geografische grafiekmodellering om de uit de rotsen gehouwen ontwerpen te matchen met honderden bekende vliegerplannen.
Wiskundige vergelijkingen van de gravures met gedocumenteerde vliegers onthulden gelijkenisscores: het Jordaanse diagram bleek het meest te lijken op een vlieger op 1.4 kilometer afstand, terwijl het Saoedi-Arabische diagram het meest leek op een vlieger op 2.3 kilometer afstand. en lijkt qua uiterlijk sterk op nog eens 10 kilometer verderop.
"De gravures zijn verrassend realistisch en nauwkeurig, en bovendien op schaal, zoals waargenomen door de op geometrische grafieken gebaseerde beoordeling van vormovereenkomst", schreven de auteurs in het onderzoek. "Deze voorbeelden van vliegerrepresentaties zijn dus de oudst bekende architectonische plannen op schaal in de menselijke geschiedenis."
De wetenschappers veronderstelden dat een groep individuen die een jachtactiviteit plant, mogelijk de strategie van een reeds gebouwde vlieger heeft herzien en besproken, wat zou kunnen inhouden het coördineren van het aantal en de locatie van de jagers en het voorspellen van het gedrag van de dieren van tevoren.
Het is ook denkbaar dat dit diagram in de eerste plaats werd gebruikt om de vlieger te bouwen. In beide gevallen voerden de onderzoekers in hun studie aan dat het smeden van een relatie tussen de fysieke ruimte van bovenaf en grafische representatie door mensen een belangrijke vooruitgang is in abstracte cognitie en symbolische representatie.
Jens Notroff, een neolithische archeoloog bij het Duitse Archeologische Instituut die niet betrokken was bij dit onderzoek, vertelde WordsSideKick.com in een e-mail dat "de ontdekking van dit specifieke type schematische rotstekeningen al een absoluut fascinerende toevoeging is aan ons nu groeiende begrip van deze Neolithische woestijnvliegers en hun duidelijk complexe indeling in het landschap.”
Notroff zei ook: "Het meest verbluffende inzicht voor mij persoonlijk is de mate van abstractie - ze vertegenwoordigen een mening die geen van de deelnemers aan de constructie en het gebruik van deze woestijnvliegers gemakkelijk zou kunnen reproduceren vanuit hun eigen visuele ervaring."
Crassard en collega's zetten hun werk aan woestijnvliegers voort via het Globalkites Project. Hoewel "deze gravures het oudst bekende bewijs zijn van plannen op schaal", zei Crassard, is het mogelijk dat mensen soortgelijke diagrammen hebben gemaakt in minder permanent materiaal, bijvoorbeeld door ze in het vuil te tekenen.
De studie is oorspronkelijk gepubliceerd in het tijdschrift PLOS One op mei 17, 2023.
