Pawel Bednarski deed op 21 december 2021 een gedenkwaardige ontdekking met behulp van een metaaldetector. Het was nogal toevallig dat hij die dag vertrok. Het weer was al geruime tijd vreselijk, maar de voorspelling voorspelde over een paar dagen beter weer. Hij besloot het Kongshaug-plateau in Stjørdal, Noorwegen, te onderzoeken.
Een Viking-schatkamer met zilveren voorwerpen, waaronder munten, zilveren sieraden en zilverdraad, werd slechts twee tot zeven centimeter onder het oppervlak gevonden. Klei bedekte de objecten, waardoor ze moeilijk te zien waren. Pas nadat hij een van de armbanden had afgespoeld, realiseerde Bednarski zich dat het een opwindende vondst was.
Vervolgens werd door gemeentelijke archeologen bevestigd dat de ontdekking van betekenis was en dateerde uit het Vikingtijdperk. Pas nadat Pawel contact opnam met onderzoeker en archeoloog Birgit Maixner van het NTNU University Museum, begreep hij hoe belangrijk de ontdekking was.
46 zilveren voorwerpen
Volgens archeologe Birgit Maixner is de vondst vrij uitzonderlijk. In Noorwegen is een grote schat uit de Vikingtijd al lang niet meer ontdekt. Er werden 46 zilveren voorwerpen gevonden, bijna uitsluitend in fragmentvorm. Twee eenvoudige vingerringen en verschillende armbanden en kettingen zijn inbegrepen, samen met Arabische munten, gevlochten kettingen en hacksilver, die allemaal in kleine stukjes zijn gesneden.
Dit is een van de vroegste vondsten van de gewichtseconomie, die in gebruik was tijdens de overgangsperiode tussen de eerdere ruileconomie en de daaropvolgende munteconomie, legt Maixner uit. Het is een gewichtseconomie waarbij zilverstukken werden gewogen en gebruikt als betaalmiddel.
Munten zijn in gebruik in West-Europa en op het vasteland sinds de Merovingische periode (550-800 CE), maar munten werden pas laat in de Vikingtijd (eind 9e eeuw CE) in Noorwegen geslagen. Tot de Vikingtijd was een ruileconomie gebruikelijk in de Scandinavische landen, maar tegen het einde van de 8e eeuw won een gewichtseconomie terrein.
NIET met
Volgens Maixner was de gewichtseconomie veel flexibeler dan de ruileconomie. In de ruileconomie moest je voldoende schapen hebben om ze in te ruilen voor een koe. Het was eenvoudig te hanteren en te vervoeren, en je kon kopen wat je wilde wanneer de tijd rijp was”, zei hij. Er werden 42 zilverstukken gevonden met een totaal gewicht van XNUMX gram.
Hoeveel zilver was er precies nodig om een koe te kopen in het Vikingtijdperk? We kunnen het niet zeker weten, maar we kunnen enkele aanwijzingen krijgen van de Gulating-wet. Volgens die wet was deze schat ongeveer zes tiende van een koe waard', zegt hij. Volgens Maixner was deze schat destijds best veel geld, zeker voor één persoon, en nog niet zo lang geleden waren middelgrote boerderijen met vijf koeien gebruikelijk. Waarom werd dit fortuin dan begraven?
Verborgen of opgeofferd?
Werden de artefacten begraven als offers of geschenken aan goden, of werden ze beschermd door de eigenaar? Maixner weet het niet zeker. "We weten niet of de eigenaar het zilver in bewaring heeft gegeven of dat het is begraven als offer of geschenk aan een god." hij zegt. Het is ook mogelijk dat de zilverstukken, die minder dan een gram wegen, herhaaldelijk als betaalmiddel werden gebruikt. Was de eigenaar een lokale handelaar of een bezoeker die zijn goederen zou doorverkopen?
Denen op reis naar Trøndelag?
Typisch, Scandinavische schatkamers uit de Vikingtijd bevatten een fragment van elk item. Er zijn echter verschillende stukken van hetzelfde type artefact in deze vondst. Zo bevat de vondst een bijna complete armring, verdeeld in acht fragmenten. Deze brede armbanden zouden in de negende eeuw in Denemarken zijn gemaakt.
Volgens Maixner zou een persoon die zich voorbereidde op de handel het zilver hebben verdeeld in de juiste gewichtseenheden. De eigenaar was daarom mogelijk in Denemarken voordat hij naar de regio Stjørdal reisde.
Het is ongebruikelijk dat er zo'n hoge concentratie islamitische munten is in vondsten uit het Noorse Vikingtijdperk. Typisch, moslimmunten uit Noorwegen uit deze tijd worden meestal geslagen tussen 890 en 950 CE. De zeven munten van deze ontdekking zijn gedateerd, maar vier ervan dateren uit de late jaren 700 tot de vroege jaren 800 tot het einde van de 9e eeuw.
Maixner zegt dat de relatief oude islamitische munten, de brede armbanden en de grote hoeveelheid gefragmenteerde artefacten die in Denemarken zijn gevonden, typischer zijn dan die in Noorwegen. Deze kenmerken doen ons ook geloven dat de artefacten dateren van rond 900 na Christus, zegt hij.
Vikingtijd landschap
De Stjørdalselva stroomde vredig in een brede, vlakke lus langs de boerderijen van Værnes, Husby en Re in de Vikingtijd. Aan de binnenzijde van de bocht waar nu de boerderijen Moksnes en Hognes liggen, lag een brede vlakte. Aan de zuidkant van de vlakte lag de Kongshaug (King's Hill) heuvelrug, die alleen vanuit het zuiden toegankelijk was via een smalle verhoogde strook land. Aan de andere kant van de vlakte was een doorwaadbare plaats over de Stjørdalselva. Door dit gebied liep een middeleeuwse weg die oost en west met elkaar verbond. Op deze locatie zijn munten en gewichten uit de Vikingtijd gevonden.
Ongeveer 1,100 jaar geleden vond de eigenaar van de zilveren schat de handelspost Kongshaug misschien een onveilige plek om zijn fortuin op te slaan, en begroef hij het daarom in een groef in de ingang van de vlakte. Pawel Bednarski heeft het daar 1,100 jaar later in een groef opgegraven. Hoe voelt het om de schatschat na meer dan duizend jaar te herontdekken? "Het is fantastisch," zegt Bednarski. “Zoiets maak je maar één keer in je leven mee.”
