Is het waar dat Paaseiland is vooral bekend als de plaats van de mysterieuze en majestueuze moai-beelden, maar dit zijn niet de enige wonderen die het eiland in de Stille Zuidzee te bieden heeft. Hoewel de moai-structuren fascinerend zijn vanwege hun onbekende doel en raadselachtige ambachtslieden, is de uitgestorven taal van het eiland “Rongorongo” is even raadselachtig. De unieke geschreven taal lijkt in de 1700e eeuw uit het niets te verschijnen, maar werd in minder dan twee eeuwen naar de vergetelheid gebracht.
Er wordt aangenomen dat het Polynesische volk ergens tussen 300 na Christus en 1200 na Christus naar wat nu bekend staat als Paaseiland is gemigreerd en zich daar heeft gevestigd. Door overbevolking en overexploitatie van hun hulpbronnen, beleefden de Polynesiërs een bevolkingsdaling na een aanvankelijk bloeiende beschaving. Er wordt gezegd dat toen Europese ontdekkingsreizigers in 1722 arriveerden, ze ziekten met zich meebrachten die hun bevolking ernstig uitputten.
De naam Paaseiland werd gegeven door de eerste geregistreerde Europese bezoeker van het eiland, de Nederlandse ontdekkingsreiziger Jacob Roggeveen, die het op Paaszondag 5 april 1722 tegenkwam terwijl hij op zoek was naar “Davis land.” Roggeveen noemde het Paasch-Eyland (18e-eeuws Nederlands voor "Paaseiland"). De officiële Spaanse naam van het eiland, Isla de Pascua, betekent ook "Paaseiland".
De Rongorongo-glyphs werden in 1869 heel toevallig ontdekt. Een van deze teksten werd als een ongewoon geschenk aan de bisschop van Tahiti gegeven. Toen Eugène Eyraud, een lekenbroeder van de Rooms-Katholieke Kerk, op 2 januari 1864 als missionaris op Paaseiland aankwam, ontdekte hij voor het eerst het Rongorongo-schrift. In een schriftelijke beschrijving van zijn bezoek beschreef hij zijn vondst van zesentwintig houten tabletten met het volgende vreemde schrift erop.
"In elke hut vindt men houten tabletten of stokken bedekt met verschillende soorten hiërogliefen: het zijn afbeeldingen van dieren die op het eiland onbekend zijn, die de inboorlingen tekenen met scherpe stenen. Elk figuur heeft zijn eigen naam; maar de geringe aandacht die ze aan deze tabletten besteden, doet me denken dat deze karakters, overblijfselen van een of ander primitief schrift, nu voor hen een gewoonte zijn die ze behouden zonder de betekenis ervan te zoeken.”
Rongorongo is een op pictogrammen gebaseerd schrijf- of protoschrijfsysteem. Er is ontdekt dat het geëtst is in verschillende langwerpige houten tabletten en andere historische overblijfselen van het eiland. De kunst van het schrijven was onbekend op de omliggende eilanden, en het pure bestaan van het script verbijsterde antropologen.
Tot nu toe is de meest geloofwaardige interpretatie geweest dat de Paaseilandbewoners werden geïnspireerd door het schrift dat ze zagen toen de Spanjaarden het eiland in 1770 claimden. Ondanks de recentheid is geen taalkundige of archeoloog in staat geweest om de taal met succes te ontcijferen.
In het Rapa Nui-taal, wat de inheemse taal van Paaseiland is, betekent de term Rongorongo: "reciteren, declameren, zingen." Toen de vreemd gevormde houten tabletten werden ontdekt, waren ze verslechterd, verbrand of ernstig beschadigd. Bij de glyphs werden ook een stamhoofd, een beeldje van een vogelman en twee reimiro-ornamenten ontdekt.
Tussen de lijnen die over de tabletten lopen, zijn de glyphs gegraveerd. Sommige tabletten zijn "gegroefd", waarbij de inscripties zijn opgenomen in de kanalen die zijn gegenereerd door het ribbelproces. Ze hebben de vorm van mensen, dieren, vegetatie en geometrische vormen in het Rongorongo-pictogram. In elk symbool met een hoofd, is het hoofd zo georiënteerd dat het omhoog kijkt en ofwel naar voren kijkt of naar rechts profileert.
Elk van de symbolen heeft een hoogte van ongeveer een centimeter. De letters zijn zo ingedeeld dat ze van onder naar boven en van links naar rechts worden gelezen. Omgekeerde boustrophedon is hiervoor de technische term. In overeenstemming met de mondelinge traditie werden de gravures gemaakt met behulp van obsidiaanvlokken of kleine haaientanden als het primaire gereedschap.
Omdat er slechts enkele directe dateringsstudies op de tablets zijn uitgevoerd, is het onmogelijk om hun exacte leeftijd te bepalen. Men denkt echter dat ze rond de 13e eeuw zijn gemaakt, op hetzelfde moment dat bossen werden gekapt. Dit is echter slechts theoretisch, aangezien de bewoners van Paaseiland mogelijk een klein aantal bomen hebben gekapt met het expliciete doel om de houten tabletten te bouwen. Eén teken, dat lijkt op een palmboom, wordt verondersteld de Paaseilandpalm te zijn, die voor het laatst in 1650 werd geregistreerd in het pollenrecord van het eiland, wat aangeeft dat het schrift minstens zo oud is.
De glyphs zijn een uitdaging gebleken om te ontcijferen. In de veronderstelling dat Rongorongo aan het schrijven is, zijn er drie obstakels die het ontcijferen ervan bemoeilijken. Het beperkte aantal teksten, het gebrek aan illustraties en andere contexten om ze te begrijpen, en de slechte verklaring van de oude Rapanui-taal, die hoogstwaarschijnlijk de taal is die in de tabletten wordt weerspiegeld, zijn allemaal factoren die hebben bijgedragen aan hun onbekendheid.
Anderen zijn van mening dat de Rongorongo geen echt schrift is, maar eerder een protoschrift, wat een verzameling symbolen betekent die geen taalkundige inhoud in de traditionele zin bevatten.
Volgens de Atlas of Language-database, "De Rongorongo werd hoogstwaarschijnlijk gebruikt als geheugensteun of voor versieringsdoeleinden, in plaats van om de Rapanui-taal op te nemen die door de eilandbewoners werd gesproken."
Hoewel het nog steeds onduidelijk is wat de Rongorongo precies moet communiceren, is de ontdekking en het onderzoek van de tabletten een belangrijke stap voorwaarts gebleken in ons begrip van de oude beschavingen van Paaseiland in het verleden.
Omdat de figuren minutieus zijn gesneden en perfect zijn uitgelijnd, is het duidelijk dat de oude eilandcultuur een boodschap had te sturen, of het nu een informele tentoonstelling was voor decoratieve doeleinden of een methode om berichten en verhalen van generatie op generatie over te brengen.
Hoewel het mogelijk is dat het begrijpen van de codes op een dag antwoorden zal geven op de vraag waarom de eilandbeschaving instortte, dienen de tabletten voorlopig als een raadselachtige herinnering aan vervlogen tijden.
