Hoe uitgebreid hebben Vikingen de Nieuwe Wereld gekoloniseerd? Een regio in Noord-Amerika die bekend staat als “Vinland” wordt genoemd in de IJslandse sagen, en men gelooft dat de Noorse ontdekkingsreiziger Leif Erikson voor het eerst voet op het continent zette honderden jaren voordat Christoffel Columbus aan zijn reis begon. We kennen één site, L'Anse aux Meadows in 'Newfoundland', dat was een Vikingnederzetting rond het jaar 1000 na Christus.
Is het mogelijk dat de Noormannen zich veel verder in het hart van Noord-Amerika waagden? De Kensington Runestone (vermoedelijk) laat zien dat ze dat deden, maar verhitte discussies over de legitimiteit ervan blijven bestaan.
De Kensington Runestone
In 1898 ontdekte een Zweedse immigrant Olof Öhman, die zich in Minnesota had gevestigd, een interessante vondst in Minnesota. Tijdens het opruimen van een stuk grond dat hij in de buurt van de township Kensington had gekocht, kwam hij een stuk zandsteen tegen dat vastzat in de harde, verstrengelde wortels van een boom. Nadat zijn zoon Edward vreemde markeringen op de steen had opgemerkt, sleepte Öhman hem naar buiten en bracht hem naar zijn boerderij.
Als gevolg van de bevestiging dat de inscripties Scandinavische runen waren, werd de ontdekking een regionale sensatie, die aandacht kreeg van de media in Minnesota en werd tentoongesteld bij een lokale bank.
Toen het nieuws over de steen zich over de hele wereld verspreidde, wogen internationale experts zich af of het echt was of niet. Het museum in Alexandria, Minnesota heeft het nu tentoongesteld.
Waar gaat de Kensington Runestone-inscriptie over?
Volgens de inscriptie is de Runestone achtergelaten door een groep van 30 Noord-Europese ontdekkingsreizigers die 'op ontdekkingsreis waren van Vinland naar het westen'. Na een visexpeditie van een dag keerde het gezelschap terug naar hun kamp en ontdekte 'tien mannen rood van bloed en dood'.
De steen vermeldt ook dat er meer ontdekkingsreizigers waren die achterbleven aan de kust, wat een reis van 14 dagen was. Maar de datum die op de Runestone is gegraveerd, 1362, is de meest intrigerende van allemaal. Dat is 130 jaar voor Columbus' eerste trans-Atlantische reis.
Is Kensington Runestone echt antiek of gewoon een gimmick?
De ontdekking kreeg in het begin van de twintigste eeuw uitgebreide wetenschappelijke aandacht, maar een aantal taalkundigen en historici beschouwden het al snel als een hoax, geproduceerd door Öhman of door onbekende partijen. Dit is vandaag de dag nog steeds de brede overeenstemming, waarbij critici vaak zowel indirect als academisch bewijs citeren.
De context is het eerste waar je aan moet denken. Rond de tijd van de ontdekking was er een hernieuwde belangstelling voor vroeg-Noorse avonturen in Amerika. Een grootschalig Vikingschip was vijf jaar eerder, in 1893, helemaal vanuit Noorwegen naar de Verenigde Staten gevaren.
Tijdens de World's Columbian Exposition, een groot evenement ter herdenking van de aankomst van Columbus in de Nieuwe Wereld 400 jaar geleden, stal het nogal brutaal de schijnwerpers. Deze gedurfde reis toonde aan dat het oversteken van de oceaan in een Vikingschip heel goed mogelijk was. Een paar jaar eerder, in 1877, verscheen een essay getiteld "Amerika niet ontdekt door Columbus", geschreven door een professor aan de Universiteit van Wisconsin, had veel aandacht gekregen buiten de academische wereld.
Met andere woorden, de Kensington Runestone werd opgegraven in een tijd dat er in Amerika een grote publieke dorst was naar alles wat met Vikingen te maken had. Het feit dat de ontdekker, Olof Öhman, zelf een Scandinavië lijkt te zijn, heeft de interesse gewekt van verschillende tegenstanders, die sceptisch waren over zijn bevindingen.
Sommige geleerden zijn van mening dat het griezelige karakter van het verhaal dat door de Runestone wordt verteld een te gemakkelijke verklaring is waarom de Noormannen geen permanente nederzetting hebben gesticht. Als een essay in "Vikingen: de Noord-Atlantische Saga' onder redactie van William Fitzhugh en Elisabeth Ward, stelt de schijnbare slachting van tien mannen 'rood van bloed en dood' nogal netjes 'uitgelegd waarom de verschillende reizen geen blijvende impact hadden: agressieve indianen stonden hen in de weg.'
Ook de steen zelf is aan een intensieve analyse onderworpen. Sommige runen kruisen een deel van de plaat dat bedekt is met calciet, een mineraal dat zachter is dan de rest van de Runestone. Als gevolg van millennia van verwering zouden de runen in het calcietgedeelte in een slechtere staat moeten verkeren.
Geoloog Harold Edwards schreef echter in 2016 dat: “de inscriptie is ongeveer net zo scherp als de dag waarop het werd gesneden… Het oppervlak van de calcietlaag vertoont de korrelige textuur die typerend is voor verweerd calciet, dus het is enige tijd verweerd geweest. De letters zijn glad en vertonen vrijwel geen verwering”
Lees ook: De mysterieuze Rök Runestone waarschuwde voor klimaatverandering in het verre verleden
