De overgrote meerderheid van de belangrijkste landen van de antieke wereld geloofde in een duister gebied van duisternis, vergelijkbaar met de christelijke hel, waar mensen reisden en vreemde en angstaanjagende monsters tegenkwamen die hen angst aanjoegen. De Maya's, die Zuid-Mexico en het grootste deel van Midden-Amerika bezetten, waren geen uitzondering, en noemden deze hel de Xibalba.
De Maya's dachten dat de toegang tot deze donkere en helse tunnel was via de honderden cenotes verspreid over het zuidoosten van Mexico, wat leidde tot een labyrintisch netwerk van gigantische diepten badend in blauwe wateren die nu het erfgoed zijn dat inheems is in Mexico.
Deze sites waren duidelijk heilig voor de Maya's, die toegang geeft tot een plek vol mysterieuze goden (bekend als de Heren van Xibalba) en angstaanjagende wezens; in het heden behouden de cenotes een mystieke uitstraling waardoor ze verplichte plaatsen zijn om het verleden van Mexico en de natuurlijke wonderen te ontdekken die de oude bewoners van dat gebied fascineerden.
In het Maya onderwereld, werden de Heren van Xibalba georganiseerd door hiërarchieën en raden die naast een soort beschaving bestonden. Hun uiterlijk was meestal steevast kadaver en donker, en ze symboliseerden de tegenovergestelde pool van het leven: als resultaat dienden ze als evenwicht tussen de werelden van de levenden en de werelden van de doden.
De belangrijkste goden van Xibalba waren Hun-Camé (Een-Dood) en Vucum-Camé (Zeven-Dood), maar de grootste figuur was zonder twijfel Ah Puch, ook bekend als Kisin of Yum Kimil, de Heer van de dood. Ze werden aanbeden door de Maya's, die mensenoffers brachten ter ere van hen.
Volgens het heilige boek van de Maya's, de Popol Vuh, vielen twee broers genaamd Hunahp en Ixbalanqué in de onderwereld voor de vorming van de wereld zoals wij die kennen nadat ze door de goden waren uitgedaagd om een balspel te spelen. Ze moesten tijdens hun reis naar dit vreemde en verschrikkelijke rijk veel uitdagingen doorstaan, zoals het beklimmen van steile trappen, het doorkruisen van rivieren van bloed en water en het doorkruisen van donkere kamers met wilde wezens of doornen.
De Popol Vuh geeft de vele niveaus van de Xibalba op deze manier weer:
- Donker huis, volledig omgeven door duisternis.
- Koud huis, waar een ijzige wind elke hoek van het interieur vulde.
- Huis van de jaguars, vol wilde jaguars die van het ene uiterste naar het andere liepen.
- Huis van vleermuizen, vol met vleermuizen die het huis vulden met gekrijs.
- Huis van messen, waar niets dan scherpe en gevaarlijke messen waren.
- Er wordt melding gemaakt van het bestaan van een zesde huis, het Huis van de Hitte genaamd, waar alleen sintels, vuur, vlammen en lijden waren.
Omdat de Maya's dacht dat elke man en vrouw die stierf naar Xibalba ging, ze boden water en voedsel aan de doden tijdens hun begrafenisceremonies, zodat hun geest geen honger zou lijden op hun naderende reis naar de vreselijke onderwereld.
