Die iconische gevleugelde reptielen uit de prehistorie, bekend als de pterosauriërs, stierven samen met de laatste dinosauriërs meer dan 60 miljoen jaar geleden uit, nietwaar? De meeste reguliere zoölogen zouden zeggen van wel.
Aan de andere kant hebben de meeste reguliere zoölogen waarschijnlijk nog nooit gehoord van de kongamato of een echte falanx van andere gevleugelde mysterieuze beesten die van over de hele wereld zijn gemeld en die een verontrustende gelijkenis vertonen met die zogenaamd lang verdwenen heersers van de oude luchten.
Zouden deze cryptozoologische wezens mogelijk pterosauriërs kunnen zijn? Opwindende rapporten van avonturiers van over de hele wereld beschrijven een pterosauriër die in de moerassen van West-Zaïre zou leven. Is het allemaal slechts een legende of bestaat het echt - de laatste levende pterosauriër ter wereld?
De Kaonde-stam en kongamato
De Kaonde-stam is een Bantoe-sprekend volk dat de noordwestelijke regio's van het huidige Zambia bewoont. Een aantal van deze stamleden kan zich ook in de Democratische Republiek Congo bevinden. Ze volgen hun afkomst langs de stamboom van de moeder en zijn uitzonderlijke boeren die maïs, gierst, cassave en sorghum verbouwen om er maar een paar te noemen.
De Kaonde-stamleden dragen een toverstok bij zich terwijl ze hun normale taken uitvoeren. Deze charme is genoemd; 'muti wa kongamato'. In tegenstelling tot een charme die wordt gebruikt om vrouwen het hof te maken, wordt deze charme gedragen door de Kaonde-stamleden om hen te helpen een zeldzaam vleermuisachtig vliegend wezen af te weren dat de lokale bevolking noemt “kongamato”.
Kongamato betekent "de boten overmeesteren". In de Jiundu-moerassen van wat nu de Democratische Republiek Congo is, zou hij op vissers jagen en hun boten of kano's kapseizen. Maar dat is niet alles: iedereen die naar de Kongamato kijkt, wordt vermoord. Spanwijdtes van 1.20 tot 2.10 meter worden gerapporteerd. Het heeft geen veren, maar een rode of zwarte huid. Zijn lange snavel is bezaaid met scherpe tanden.
Demon of the swamps - verwarrend vergelijkbaar
In 1923 reisde de Britse avonturier Frank H. Melland naar Congo en hoorde over het verhaal van een "demon van de moerassen". De beschrijving deed hem denken aan een van de prehistorische pterosauriërs - en hij tekende er een. De Kaonde-stam identificeerde de pterosauriër zonder aarzeling met de Kongamato.
Een verslag van perscorrespondent J. Ward Price uit Engeland beschrijft de ontmoeting met een zwaargewonde lokale man in 1925. Hij was tot ver in de beruchte Jiundu-moerassen doorgedrongen en werd daar aangevallen door een gigantische vogel. De reizigers, waaronder de latere koning Edward VIII, waren meer dan verbaasd, want de gewonden beschreven een snavel vol tanden! Deze hadden de gapende vleeswond op zijn rug veroorzaakt. Hij kreeg foto's van prehistorische pterosauriërs te zien, waarop hij vluchtte.
Een paar jaar later, in 1932, zagen de natuuronderzoeker Gerald Russel en de anomalist en cryptozoöloog Ivan T. Sanderson een Kongamato. Na deze waarneming in Kameroen meldden een ingenieur en het stel Gregor ook een ontmoeting met het mysterieuze wezen.
Toen in 1957 een man met ernstig borstletsel in het ziekenhuis werd opgenomen, zou de Kongamato verantwoordelijk zijn geweest. De gewonden meldden een aanval door een grote vogel. De ongelovige dokters vragen hem om de vogel te tekenen - en hij schetst een "pterosaurus" die ongeveer 66 miljoen jaar geleden samen met de dinosaurussen uitstierven. Een foto van een Kongamato die een jaar later verscheen, bleek echter nep te zijn.
Is het allemaal maar een mix-up?
Heeft de lokale bevolking de Kongamato aangezien voor een van de ooievaarssoorten die daar leven? Sommige wetenschappers pleiten voor de schoenbekooievaar, die ook in de moerassen van Zaïre leeft. Er zijn echter geen berichten dat de schoenbekooievaars boten hebben aangevallen en gekapseisd.
Een andere poging om het uit te leggen gaat over een nog niet geclassificeerde maar zeer grote vleermuis – een supervleermuis, om zo te zeggen. Sommige cryptozoölogen sluiten niet uit dat een pterosauriër daadwerkelijk heeft overleefd in de weinig verkende moerasgebieden van Afrika. De pterosauriërs zouden ongeveer 66 miljoen jaar geleden zijn uitgestorven.
Pterosauriërs – bijna als een albatros?
De pterosauriërs waren waarschijnlijk aan het glijden, net als de albatros. Albatrossen kunnen overspanningen van meer dan 3.50 meter bereiken. De vrij zware vogels hebben een krachtige en spitse snavel. Het gewicht en de grote vleugels veroorzaken echter aanzienlijke startproblemen. Glijden over de zee is ook moeilijk - iets waar de stripboekbewerking "Bernard en Bianca" (1977) de spot mee dreef.
Daarom vliegen de albatrossen graag achter boten aan om hun drijfvermogen te gebruiken en in de lucht te blijven zonder enige kracht uit te oefenen. Overigens valt er vroeg of laat zwerfvuil overboord, dat de albatrossen meteen vastzetten. De doelen, vluchtmanoeuvres en gewoonten van de Kongamato zijn vergelijkbaar met die van albatrossen, hoewel geen van beide helemaal op elkaar lijkt. De albatrossen worden ook vaak bejaagd door de zeevarenden – als aanvulling op de catering aan boord.
Dat de lokale bevolking de mysterieuze "grote vogel" zou kunnen verwarren met een lokale vogelsoort, klinkt niet erg aannemelijk. Het gedrag van de Congomato, die achter boten vliegt en verwondingen toebrengt wanneer hij duidelijk zweeft, past perfect bij een pterosauriër - evenals zijn interessante uiterlijk.
