အာရေဗျကျွန်းဆွယ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ရင်သပ်ရှုမောဖွယ်ရာ ဗိသုကာလက်ရာမြောက်သည့် အံ့ဖွယ်အမြောက်အမြားရှိရာ နေရာဖြစ်သော်လည်း ၎င်း၏ကြွယ်ဝသောသမိုင်းကြောင်းမှာ လူလုပ်တည်ဆောက်မှုများထက် များစွာသာလွန်ကြောင်း တွေ့ရှိရပေသည်။
လေ့လာမှုအသစ်တစ်ခုအရ အဆိုပါဒေသတွင်တွေ့ရှိရသော နှစ် 8,000 သက်တမ်းရှိ ကျောက်ထွင်းထုများသည် ကမ္ဘာ့ရှေးအကျဆုံး megastructure အသေးစိတ်ပုံစံများ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။ ကြယ်များနှင့် မျဉ်းကြောင်းများပါရှိသော ဤထွင်းထုများကို အနီးနားရှိ အမဲလိုက်ထောင်ချောက်များကို ကိုယ်စားပြုရန်အတွက် အသုံးပြုခဲ့ပြီး ၎င်းတို့ကို လူ့သမိုင်းတွင် ပထမဆုံးစကေး-စီမံချက်ပုံများအဖြစ် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။
သဲကန္တာရ စွန်များဟု လူသိများသော အဆိုပါ အဆောက်အအုံများကို လွန်ခဲ့သည့် နှစ် 100 ခန့်က ရှေးဟောင်းသုတေသန ပညာရှင်များက လေယာဉ်များဖြင့် ပျံသန်းလာစဉ် ဝေဟင်မှ ဓာတ်ပုံရိုက်ခြင်း စတင်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ စွန်ရဲများသည် အစွန်းအနီးရှိ အတွင်းပိုင်း၌ ကျင်းများပါရှိသော နိမ့်ပါးသော ကျောက်နံရံများဖြင့် ဝန်းရံထားသော မြေကွက်ကြီးများဖြစ်သည်။
အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် အာရှအလယ်ပိုင်းတွင် အများစုတွေ့ရှိရသော စွန်ရဲများသည် တိရစ္ဆာန်အကာအရံများ သို့မဟုတ် ထောင်ချောက်များအဖြစ် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်ဟု ယူဆရသည်။ မုဆိုးများသည် ဂိမ်းနံရံများ သို့မဟုတ် တွင်းများကို မလွတ်ကင်းနိုင်သော ရှည်လျားကျဉ်းမြောင်းသော ဥမင်လှိုဏ်ခေါင်းအတွင်း စွန်ရဲများကဲ့သို့သော တိရိစ္ဆာန်များကို ထိန်းကျောင်းပြီး သတ်ရန်ပိုမိုလွယ်ကူစေသည်။
၎င်းတို့၏ကြီးမားသောအရွယ်အစား (ဘောလုံးကွင်းနှစ်ကွင်း၏စတုရန်းအကျယ်အဝန်းနှင့် ပျမ်းမျှအားဖြင့်နီးစပ်သော) အရွယ်အစားကြောင့် စွန်ရဲများသည် မြေပြင်တစ်ခုလုံးတွင် မမြင်နိုင်ပါ။ သို့သော်လည်း၊ Google Earth မှ ပံ့ပိုးပေးသည့် ပုံများကဲ့သို့သော ကြည်လင်ပြတ်သားသည့် ဂြိုလ်တုဓာတ်ပုံများ အများသူငှာရရှိနိုင်ပြီး ရရှိနိုင်မှုသည် လွန်ခဲ့သည့်ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း သဲကန္တာရလင်းတများ လေ့လာမှုကို အရှိန်မြှင့်ခဲ့သည်။
မကြာသေးမီက ဂျော်ဒန်နှင့် ဆော်ဒီအာရေဗျနိုင်ငံရှိ ကျောက်တုံးများတွင် ထွင်းထုထားသော ဗိသုကာသဏ္ဍာန်တူသော ပုံသဏ္ဍာန်များကို ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုသည် Neolithic လူသားများသည် အဆိုပါ “ကြီးမားသောထောင်ချောက်များ” ကို မည်ကဲ့သို့ ဒီဇိုင်းထုတ်ထားသည်ကို ပြသခဲ့ကြောင်း ဂျာနယ်တွင် ဖော်ပြထားသော လေ့လာမှုအသစ်တစ်ခုအရ သိရသည်။ PLOS One ကို မေလ ၁၇ ရက်၊ ၂၀၂၃။
လေ့လာမှုအား ရေးသားသူများသည် ကျောက်ဖြတ်စွန်လွှတ်သည့်ပုံစံများနှင့် သိရှိထားသော စွန်များ၏ပုံစံနှင့် အရွယ်အစားကို နှိုင်းယှဉ်ရန် သင်္ချာတွက်ချက်မှုများကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ သူတို့၏ပထမဆုံးဥပမာမှာ ဂျော်ဒန်နိုင်ငံ၏ Jibal al-Khashabiyeh ရှေးဟောင်းသုတေသနနေရာမှ ထွင်းထုထားသော ထုံးကျောက်တုံးကြီးဖြစ်သည်။
အကြမ်းဖျင်း 3 ပေ (80 စင်တီမီတာ) မြင့်သော ကျောက်တုံးသည် တိရစ္ဆာန်များကို တွင်းထောင်ချောက်များကို ညွှန်ပြသည့် ခွက်ပုံသဏ္ဍာန် နှိမ့်ချမှု ရှစ်ခုပါသော တွင်းထောင်ချောက်များကို ညွှန်ပြသည့် ရှည်လျားပြီး စွန်နှင့်တူသော လိုင်းများကဲ့သို့ ရှည်လျားသော စွန်ကြိုးများကို ထွင်းထုထားသည့် သမိုင်းမတင်မီ လူသားများအတွက် အလွန်ကောင်းမွန်သော ကင်းဗတ်များကို ပြုလုပ်ထားသည်။
အဆိုပါကျောက်တုံးတွင် ထူးခြားသောထွင်းထုပုံစံများပါရှိသော်လည်း ၎င်းတို့ကို လူတစ်ဦးတည်း သို့မဟုတ် လူအများအပြားက လုပ်ဆောင်ခြင်းရှိ၊ မရှိကို ရှင်းရှင်းလင်းလင်းမသိရသေးကြောင်း ပြင်သစ်အမျိုးသားသိပ္ပံသုတေသနစင်တာ (CNRS) မှ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင် Rémy Crassard ၏ လေ့လာတွေ့ရှိချက်အရ သိရသည်။
ဆော်ဒီအာရေးဗီးယားနိုင်ငံ Wadi az-Zilliyat မှ ဒုတိယနမူနာတွင် အရပ် ၁၂ ပေကျော်နှင့် အနံ ၈ ပေကျော် (၄ မီတာ ၂ မီတာခန့်) မြင့်သော သဲကျောက်တုံးကြီးတွင် ထွင်းထားသော စွန်နှစ်ကောင်ကို သရုပ်ဖော်ထားသည်။ ဂျော်ဒန်စွန် ဒီဇိုင်းနှင့် တူညီသော ပုံစံမဟုတ်သော်လည်း ဆော်ဒီအာရေဗျ စွန်ရဲပုံချပ်တွင် မောင်းနှင်သည့်လိုင်းများ၊ ကြယ်ပုံသဏ္ဍာန် အကာအရံများနှင့် အမှတ်များ၏ အဆုံးတွင် ခြောက်ခွက် အမှတ်အသားများ ပါရှိသည်။
စွန်ရဲများသည် ကျောက်စရစ်ခဲများနှင့် တွင်းများဖြင့် ပြုလုပ်ထားသောကြောင့် ယနေ့ခေတ်တွင် နာမည်ဆိုးဖြင့်ကျော်ကြားရန် ခက်ခဲသောကြောင့် ၎င်းတို့သည် ယေဘူယျအားဖြင့် ရေဒီယိုကာဗွန်ချိန်းတွေ့မှုကို အသုံးပြု၍ စမ်းသပ်နိုင်သည့် အော်ဂဲနစ်ပစ္စည်းမရှိခြင်းကို ဆိုလိုသည်။
အနည်များနှင့် အော်ဂဲနစ်အကြွင်းအကျန်များနှင့် ဆက်စပ်နေသော ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ စွန်ရဲများနှင့် ဆင်တူမှုများအပေါ် အခြေခံ၍ အဆိုပါနေရာနှစ်ခုသည် လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း 8,000 ခန့်က တည်ရှိနေသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။
Crassard နှင့် Globalkites ပရောဂျက်မှ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များသည် ရာနှင့်ချီသော စွန်ပရိုဂရမ်များနှင့် ကျောက်တုံးဒီဇိုင်းများကို လိုက်ဖက်ရန်အတွက် ပထဝီဝင်ဂရပ်ပုံစံကို အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။
မှတ်တမ်းတင်ထားသော စွန်များနှင့် သင်္ချာဆိုင်ရာ နှိုင်းယှဉ်ချက်များအရ တူညီမှုရမှတ်များကို ထုတ်ဖော်ပြသခဲ့သည်- ဂျော်ဒန် ပုံကြမ်းသည် စွန် ၁.၄ မိုင် (၂.၃ ကီလိုမီတာ) အကွာမှ အနီးစပ်ဆုံးဖြစ်ပြီး ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား ပုံကြမ်းသည် ၁၀ မိုင် (၁၆.၃ ကီလိုမီတာ) အကွာ စွန်ရဲနှင့် ဆင်တူကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ 1.4 မိုင် (2.3 ကီလိုမီတာ) အကွာအဝေးနှင့် အလွန်တူသည်။
“ပုံသဏ္ဍာန်ဆင်တူမှုကို ဂျီဩမေတြီဂရပ်အခြေပြု အကဲဖြတ်မှုဖြင့် လေ့လာတွေ့ရှိထားသည့်အတိုင်း အံ့သြစရာကောင်းလောက်အောင် လက်တွေ့ကျပြီး တိကျမှုရှိပြီး အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ လုပ်ဆောင်နိုင်သည်” ဟု စာရေးဆရာများက လေ့လာမှုတွင် ရေးသားထားသည်။ “ဤစွန်လွှတ်ခြင်း၏ဥပမာများသည် လူ့သမိုင်းတွင် ရှေးအကျဆုံးလူသိများသော ဗိသုကာဆိုင်ရာအစီအစဉ်များဖြစ်သည်။”
အမဲလိုက်လှုပ်ရှားမှုအတွက် စီစဉ်သူအုပ်စုတစ်စုသည် မုဆိုးများ၏ အရေအတွက်နှင့် တည်နေရာကို ညှိနှိုင်းကာ အချိန်မတိုင်မီ ကြိုတင်ဟောကိန်းထုတ်နိုင်သည့် စွန်ရဲများ၏ မဟာဗျူဟာကို ပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး ဆွေးနွေးခဲ့ကြသည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်များက ယူဆကြသည်။
ဤပုံကြမ်းကို ပထမနေရာတွင် စွန်ရဲတည်ဆောက်ရန် အသုံးပြုခဲ့သည်ဟုလည်း စိတ်ကူးနိုင်သည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ၊ သုတေသီများသည် အထက်မှကြည့်မြင်ထားသည့်အတိုင်း ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအာကာသအကြား ဆက်နွယ်မှုကို ပုံဖော်နေခြင်းသည် စိတ္တဇသိမြင်မှုနှင့် သင်္ကေတဆိုင်ရာ ကိုယ်စားပြုမှုတွင် သိသာထင်ရှားသော တိုးတက်မှုဖြစ်ကြောင်း သုတေသီများက စောဒကတက်ခဲ့ကြသည်။
ဤသုတေသနတွင်မပါဝင်သည့် ဂျာမန်ရှေးဟောင်းသုတေသနအင်စတီကျုမှ Neolithic ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင် Jens Notroff မှ Live Science သို့ပြောကြားခဲ့သည်မှာ "ဤတိကျသောကျောက်ပန်းချီအမျိုးအစားကိုရှာဖွေတွေ့ရှိမှုသည်ကျွန်ုပ်တို့၏ယခုကြီးထွားလာနေသောနားလည်မှုများအတွက်လုံးဝစိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်းသောနောက်ထပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ Neolithic သဲကန္တာရ စွန်ရဲများနှင့် ရှုခင်းအတွင်း ၎င်းတို့၏ သိသာထင်ရှားသော ရှုပ်ထွေးသည့် အပြင်အဆင်။”
Notroff က "ကျွန်မအတွက် ရင်သပ်ရှုမောဖွယ်ရာ အကောင်းဆုံး ထိုးထွင်းသိမြင်မှုမှာ စိတ်ကူးစိတ်သန်း၏ အတိုင်းအတာဖြစ်သည်၊ ၎င်းတို့သည် ဆောက်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွင် ပါဝင်လုပ်ကိုင်သူများနှင့် ဤကန္တာရလင်းတများကို အသုံးပြုခြင်းမှ အလွယ်တကူ မျိုးပွားနိုင်ခြင်း မရှိသော အမြင်ကို ကိုယ်စားပြုပါသည်။"
Crassard နှင့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များသည် Globalkites ပရောဂျက်မှတဆင့် ကန္တာရလင်းတများအကြောင်း ဆက်လက်လုပ်ဆောင်နေကြသည်။ "ဤထွင်းထုမှုများသည် အကြီးစားအစီအစဥ်များ၏ ရှေးအကျဆုံးသော သက်သေအထောက်အထားများဖြစ်သည်" ဟု Crassard ကဆိုသော်လည်း၊ လူများသည် ၎င်းတို့ကို အညစ်အကြေးများတွင် ပုံဆွဲခြင်းကဲ့သို့သော မတည်မြဲသောပစ္စည်းဖြင့် ပုံစံတူရုပ်ပုံများကို ဖန်တီးနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။
အဆိုပါလေ့လာမှုကို မူလဂျာနယ်တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ PLOS One ကို မေလ 17, 2023 ပေါ်မှာ။
