ထိုသို့မှန် အီစတာကျွန်း ပဟေိဆန်ပြီးခမ်းနားထည်ဝါသော moai ရုပ်ပွားတော်များတည်ရှိရာနေရာအဖြစ်လူသိများသော်လည်းဤအရာများသည်တောင်ပစိဖိတ်ကျွန်းစုအတွက်ကမ်းလှမ်းရန်တစ်ခုတည်းသောအံ့ဖွယ်အရာများမဟုတ်ပါ။ Moai အဆောက်အအုံများသည်သူတို့၏မသိသောရည်ရွယ်ချက်နှင့်စိတ်ကူးယဉ်လက်မှုပညာရှင်များကြောင့်စွဲဆောင်မှုရှိသော်လည်းကျွန်း၏ပျောက်ကွယ်နေသောဘာသာစကား “ Rongorongo” အတူတူပင်ပဟေိ တစ်မျိုးတည်းသောစာအရေးအသားသည် ၁၇၀၀ ခုနှစ်များတွင်မည်သည့်နေရာမှပေါ်လွင်ပုံမပေါ်သော်လည်း၎င်းအားရာစုနှစ်နှစ်ခုအောက်၌ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးခဲ့သည်။
ပိုလီနီးရှန်းလူမျိုးများသည်အေဒီ ၃၀၀ မှအေဒီ ၁၂၀၀ ကြားတွင်ယခုအီစတာကျွန်းဟုခေါ်သောနေရာသို့ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်ပြီး၎င်းတို့ကိုယ်တိုင်တည်ထောင်ခဲ့သည်ဟုယုံကြည်ကြသည်။ လူ ဦး ရေများပြားခြင်းနှင့်၎င်းတို့၏အရင်းအမြစ်များကိုအလွန်အကျွံအသုံးချမှုကြောင့်ပိုလီနီးယန်းလူမျိုးများသည်ကန ဦး ထွန်းကားသောယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုအရလူ ဦး ရေကျဆင်းခြင်းကိုကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ ဥရောပစူးစမ်းရှာဖွေသူများသည် ၁၇၂၂ ခုနှစ်သို့ရောက်သောအခါ၎င်းတို့သည်လူ ဦး ရေကိုဆိုးရွားစွာကုန်ခမ်းစေသောရောဂါများကိုသယ်ဆောင်လာခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။
၁၇၂၂ ခုနှစ်ဧပြီလ ၅ ရက်၊ အီစတာတနင်္ဂနွေနေ့၊ အီစတာတနင်္ဂနွေနေ့တွင်၎င်းအားတွေ့ခဲ့သောကျွန်း၏ပထမဆုံးမှတ်တမ်းတင်ထားသောဥရောပဧည့်သည်ဖြစ်သောအီစတာကျွန်းဟုအမည်ပေးထားသည်။Davis မြေ။ ” Roggeveen က၎င်းကို Paasch-Eyland (၁၈ ရာစု Dutch မှ“ Easter Island” ဟုအမည်ပေးခဲ့သည်) ။ ကျွန်း၏တရားဝင်စပိန်အမည် Isla de Pascua သည်“ Easter Island” ဟုလည်းအဓိပ္ပာယ်ရသည်။
Rongorongo glyphs များကို ၁၈၆၉ တွင်မတော်တဆတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဤစာများထဲမှတစ်ခုသည်တဟီတီဆရာတော်အားပုံမှန်မဟုတ်သောလက်ဆောင်တစ်ခုအဖြစ်ပေးအပ်ခဲ့သည်။ ရောမကက်သလစ်ချာ့ခ်ျဘုရားရှိခိုးကျောင်းသူ Eugene Eyraud သည် ၁၈၆၄ ခုနှစ်ဇန်နဝါရီ ၂ ရက်တွင်သာသနာပြုတစ် ဦး အဖြစ်အီစတာကျွန်းသို့ရောက်သောအခါ Rongorongo အရေးအသားကိုပထမဆုံးအကြိမ်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ သူ၏ခရီးစဉ်အကြောင်းရေးသားချက်တွင်သစ်သားဆေးပြားနှစ်ဆယ့်ခြောက်ပြားကိုသူ၏ထူးဆန်းသောစာများနှင့်အတူတွေ့ရှိခဲ့သည်ဟုဖော်ပြခဲ့သည်။
“ တဲအိမ်တိုင်း၌သစ်သားပြားများသို့မဟုတ်တုတ်များကို hieroglyphic အက္ခရာအမျိုးအစားများစွာဖြင့်ဖုံးအုပ်ထားသည်ကိုတွေ့ရသည်၊ ၎င်းတို့သည်ကျွန်းပေါ်တွင်မသိသောတိရိစ္ဆာန်များ၏သရုပ်ဖော်ပုံများဖြစ်သည်။ ပုံတစ်ပုံစီတွင်ကိုယ်ပိုင်နာမည်ရှိသည်။ ဒါပေမယ့်ဒီဆေးပြားတွေအပေါ်သူတို့အာရုံစိုက်မှုနည်းတာကငါ့ကိုဆိုလိုရင်းကိုမရှာဘဲသူတို့လုပ်လေ့ရှိတဲ့အလေ့အကျင့်တစ်ခုလို့ငါထင်တယ်။
Rongorongo သည်ရုပ်ပုံကိုအခြေခံသောအရေးအသား (သို့) Proto-writing စနစ်ဖြစ်သည်။ ၎င်းကိုကျွန်းမှရှည်လျားသောသစ်သားပြားများနှင့်အခြားသမိုင်းဝင်ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်များအတွင်းသို့ထည့်သွင်းထားသည်ကိုတွေ့ရှိရသည်။ ပတ် ၀ န်းကျင်ကျွန်းများပေါ်တွင်စာရေးခြင်းအနုပညာကိုမသိခဲ့ပါ၊ ဇာတ်ညွှန်း၏တည်ရှိမှုကိုစိတ်ရှုပ်ထွေးစေသောမနုဿဗေဒပညာရှင်များက
ယခုအချိန်ထိယုံကြည်ရဆုံးသောအနက်အဓိပ္ပာယ်မှာအီစတာကျွန်းသားများသည် ၁၇၇၀ တွင်စပိန်တို့ကကျွန်းကိုသူတို့ပိုင်ကြောင်းအရေးဆိုသောအခါမှုတ်သွင်းခံလိုက်ရခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော်လက်ခံနိုင်သော်လည်းဘာသာစကားကိုသို့မဟုတ်ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်ကဘာသာစကားကိုအောင်မြင်စွာပုံဖော်နိုင်ခြင်းမရှိချေ။
ထဲမှာ Rapa Nui ဘာသာစကားအီစတာကျွန်း၏ဌာနေဘာသာစကားဖြစ်သည့် Rongorongo ဟူသောအသုံးအနှုန်းသည် "ရွတ်ဆိုရန်၊ ကြေငြာရန်၊ ကြွေးကြော်ရန်" ထူးဆန်းသောပုံသဏ္woodenန်သစ်သားဆေးပြားများကိုရှာဖွေတွေ့ရှိသောအခါ၎င်းတို့သည်ယိုယွင်းပျက်စီး၊ မီးရှို့ခံရသည်၊ သို့မဟုတ်ပြင်းထန်စွာပျက်စီးခဲ့သည်။ အကြီးအကဲတစ် ဦး ၏ ၀ န်ထမ်းတစ် ဦး၊ ငှက်ရုပ်တုတစ်ခုနှင့် reimiro အဆင်တန်ဆာနှစ်ခုကိုလည်း glyphs များနှင့်အတူတွေ့ရှိခဲ့သည်။
ဆေးပြားများကို ဖြတ်၍ သွားသောမျဉ်းများကြားတွင် glyphs ကိုရေးထိုးထားသည်။ အချို့တက်ဘလက်များသည် fluting ဖြစ်စဉ်မှထုတ်လုပ်သောချန်နယ်များအတွင်း၌ကမ္ပည်းပြားများပါ ၀ င်ပြီး၊ Rongorongo ပုံတွင်၎င်းတို့သည်လူသားများ၊ တိရစ္ဆာန်များ၊ အသီးအရွက်များနှင့်ဂျီ ometric မေတြီပုံစံများကဲ့သို့ပုံသဏ္န်ရှိသည်။ ခေါင်းတစ်ခုပါ ၀ င်သောသင်္ကေတတိုင်းတွင် ဦး ခေါင်းသည်အပေါ်သို့မော့ကြည့်ပြီးရှေ့သို့ (သို့) ညာဘက်သို့မျက်နှာမူသည်။
သင်္ကေတတစ်ခုစီ၏အမြင့်သည်တစ်စင်တီမီတာဝန်းကျင်ရှိသည်။ စာကိုအောက်ခြေမှအထက်သို့၊ ဘယ်မှညာသို့ဖတ်ရန်အတွက်စာလုံးများကိုချထားသည်။ Reverse boustrophedon သည်ဤအတွက်နည်းပညာဆိုင်ရာအသုံးအနှုန်းဖြစ်သည်။ ခံတွင်းအစဉ်အလာနှင့်အညီပန်းထွင်းများကိုမူလကိရိယာများအဖြစ် obsidian flakes (သို့) ငါးမန်းသွားလေးများ သုံး၍ ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။
တက်ဘလက်များပေါ်တွင်တိုက်ရိုက်ချိန်းတွေ့မှုအနည်းငယ်ကိုသာပြုလုပ်ခဲ့ပြီးဖြစ်သောကြောင့်သူတို့၏အသက်အတိအကျကိုဆုံးဖြတ်ရန်မဖြစ်နိုင်ပေ။ သို့သော်၎င်းတို့ကိုသစ်တောများရှင်းလင်းခဲ့သည့် ၁၃ ရာစုတစ်ဝိုက်တွင်ဖန်တီးခဲ့သည်ဟုယူဆထားသည်။ သို့သော်လည်းအီစတာကျွန်းသူကျွန်းသားများသည်သစ်သားပြားများပြုလုပ်ရန်ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့်သစ်ပင်အနည်းငယ်ကိုခုတ်ခဲ့ကြသောကြောင့်၎င်းသည်သီအိုရီသာဖြစ်သည်။ စွန်ပလွံပင်နှင့်တူသော glyph တစ်ခုသည် ၁၆၅၀ တွင်ကျွန်း၏ဝတ်မှုန်မှတ်တမ်းတွင်နောက်ဆုံးမှတ်တမ်းတင်ခဲ့သော Easter Island အုန်းပင်ဟုယုံကြည်ရသည်။
glyph များသည် decipher ကိုစိန်ခေါ်ရန်သက်သေပြခဲ့သည်။ Rongorongo ရေးသားနေသည်ဟူသောယူဆချက်ကိုရယူရန်ခက်ခဲစေသောအတားအဆီးသုံးမျိုးရှိသည်။ စာသားအရေအတွက်အကန့်အသတ်မရှိ၊ သရုပ်ဖော်ပုံများနှင့်အခြားအကြောင်းအရာများနှင့်၎င်းတို့ကိုနားလည်နိုင်ရန်အရာ ၀ တ္ထုတိုများနှင့်၎င်းသည်တက်ဘလက်များတွင်ရောင်ပြန်ဟပ်စေသောအရာဖြစ်သည်။
အခြားသူများက Rongorongo သည် တကယ့်အရေးအသားမဟုတ်သော်လည်း ရိုးရာသဘောအရ မည်သည့်ဘာသာစကားဆိုင်ရာအကြောင်းအရာမျှ မပါဝင်သည့် သင်္ကေတအစုအဝေးဟု အဓိပ္ပာယ်ရသော ပရိုတို-ရေးခြင်းသာဖြစ်သည်ဟု အခြားသူများက ယူဆကြသည်။
ထိုအဆိုအရ ဘာသာစကားဒေတာဘေ့စ်“ Rongorongo ကိုကျွန်းသူကျွန်းသားများပြောဆိုသော Rapanui ဘာသာစကားအားမှတ်တမ်းတင်ရန်မဟုတ်ဘဲမှတ်ဥာဏ်အထောက်အကူဖြစ်စေ၊ အဆင်တန်ဆာအတွက်ဖြစ်စေအများအားဖြင့်အသုံးပြုခဲ့သည်။ ”
Rongorongo ကိုဘာရည်ရွယ်ချက်နဲ့ဆက်သွယ်တယ်ဆိုတာကိုရှင်းရှင်းလင်းလင်းမသိရသေးပေမယ့်တက်ဘလက်တွေကိုရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းနဲ့စစ်ဆေးခြင်းဟာအတိတ်က Easter Island ရဲ့ရှေးယဉ်ကျေးမှုတွေကိုငါတို့နားလည်မှုအတွက်အရေးပါတဲ့ခြေလှမ်းဖြစ်ခဲ့တယ်။
ကိန်းဂဏန်းများကိုစေ့စေ့စပ်စပ်ထွင်းထုထားပြီးစုံလင်စွာညှိထားသောကြောင့်၎င်းသည်အလှဆင်ရန်ရည်ရွယ်ချက်ပြပွဲတစ်ခုသို့မဟုတ်ရိုးရာသတင်းစကားများနှင့်မျိုးဆက်များမှမျိုးဆက်များသို့သတင်းစကားများပို့ခြင်းနည်းလမ်းဖြစ်သည်။
ကုဒ်များကိုနားလည်ခြင်းသည်တစ်နေ့တွင်ကျွန်းယဉ်ကျေးမှုအဘယ်ကြောင့်ပြိုလဲသွားနိုင်သည်ဟူသောအဖြေကိုပေးနိုင်လိမ့်မည်ဖြစ်သော်လည်းယခုမူတက်ဘလက်များသည်ကုန်လွန်သွားသောအချိန်များကိုပြန်လည်အမှတ်ရစေသောသတိပေးချက်တစ်ခုအဖြစ်ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။
