Khopesh Sword: Ko te patu rongonui nana i hanga te hitori o Ihipa Tawhito

Ko te hoari Khopesh he mahi nui i roto i te maha o nga pakanga rongonui, tae atu ki te whawhai ki Karehe, i whawhai i waenganui i nga Ihipiana me nga Hiti.

Ko te ao tawhito o Ihipa e mohiotia ana mo ona hitori nui, hoahoanga me ona tikanga. I rongonui hoki mo te kaha o te hoia me te whakamahi i nga patu ahurei. I roto i enei, ko te hoari Khopesh ka tu hei patu rongonui i awhina i te hanga i te hitori o Ihipa Tawhito. Ko tenei hoari kopikopiko te patu hei whiriwhiri ma te tini o nga toa toa o Ihipa, tae atu ki a Ramses III me Tutankhamun. Ehara i te mea he patu whakamate anake, engari he tohu ano mo te mana me te mana rangatira. I roto i tenei tuhinga, ka ruku hohonu tatou ki te hitori me te hiranga o te hoari Khopesh, te tirotiro i tona hoahoatanga, te hanga, me te paanga o te pakanga ki Ihipa o mua.

Khopesh Sword: Ko te patu rongonui nana i hanga te hitori o Ihipa Tawhito 1
Whakaahua o te toa o Ihipa o mua me te hoari Khopesh. © AdobeStock

He korero poto mo nga pakanga o Ihipa o mua

Khopesh Sword: Ko te patu rongonui nana i hanga te hitori o Ihipa Tawhito 2
Khopesh hoari © Art Deviant

E mohiotia ana a Ihipa o mua mo tona hitori whakamiharo, mai i te hanganga o nga koeko ki te piki me te hinga o nga pharaoh kaha. Engari ko tetahi ahuatanga o to raatau hitori e warewarehia ana ko ta raatau pakanga. He emepaea kaha a Ihipa o nehe, he nui te mahi a to raatau ope hoia ki te pupuri i a raatau. Ko nga Ihipiana o mua he toa mohio ki te whakamahi i nga momo patu, tae atu ki te kopere, te pere, te tao, me te maripi. I tua atu i enei patu, i whakamahia ano e ratou tetahi patu ahurei me te rongonui ko te hoari Khopesh.

Ko tenei patu kaha he hoari kopikopiko me te apiti rite matau ki te pito, na te mea he momo patu ka taea te whakamahi mo te tapahi me te matau. I whakamahia e nga Ihipiana o mua tenei hoari i roto i nga whawhai tata, a he tino whai hua ki nga hoariri e mau ana i nga whakangungu rakau. I mohiotia nga Ihipiana o mua mo ta ratou rautaki me te whakahaere i roto i te pakanga, a ko ta ratou whakamahi i te hoari Khopesh tetahi tauira noa o to ratou toa hoia. Ahakoa ko te pakanga he ahua tutu o te hitori, he mea nui ki te mohio ki nga tikanga tawhito me nga hapori i hanga e ratou.

Ko te takenga mai o te hoari Khopesh?

E whakaponohia ana i ahu mai te hoari Khopesh i te Waenga o te Parahi, tata ki te 1800 BC, a i whakamahia e nga Ihipiana onamata mo te kotahi mano tau. Ahakoa he mea ngaro te takenga mai o te hoari Khopesh, e whakaponohia ana i hangaia mai i nga patu o mua, penei i nga hoari toronaihi, i hangaia i Mesopotamia i te timatanga o te rua mano tau BC. I tua atu, ko te Stele of the Vultures, no te tau 2 BC, e whakaatu ana i te kingi Sumerian, a Eanatum o Lagash, e mau ana i te ahua o te hoari te ahua o te toronaihi.

Khopesh Sword: Ko te patu rongonui nana i hanga te hitori o Ihipa Tawhito 3
Ko te hoari Khopesh he patu whakamihiihi me te tohu i whai waahi nui ki te hitori o Ihipa o mua. He mata kopiko te mata o tenei hoari ahurei, he mata koi ki waho, he mata puhuki kei roto. © Wikimedia Commons

I whakamahia tuatahitia te hoari Khopesh hei patu whawhai, engari kare i roa kua riro hei tohu mo te mana me te mana. Te faahoho‘ahia ra te mau Pharao e te tahi atu feia toroa teitei e mau ra i te ‘o‘e Khopesh i roto i to ratou rima, e ua faaohipa-atoa-hia i roto i te mau oroa oroa e te mau oroa faaroo. He mahi nui ano te hoari Khopesh i roto i te maha o nga pakanga rongonui, tae atu ki te whawhai ki Karehe, i whawhai i waenganui i nga Ihipiana me nga Hiti i te tau 1274 BC. Na reira, ka noho te hoari Khopesh hei waahanga nui o te ahurea o Ihipa o mua, ka mau tonu ki te whakamihi i nga kaitoi hitori me te hunga kaingākau, tae noa ki tenei ra.

Ko te hanga me te hoahoa o te hoari Khopesh

Ko te hoari rongonui a Khopesh he hoahoa ahurei e wehe ke ana i etahi atu hoari o tera wa. He mata maripi te ahua o te hoari e piko ana ki roto, he pai mo te tapahi me te tapatapahi. Ko te hoari i te tuatahi he parahi, engari i muri mai he mea hanga mai i te rino. He ahurei ano te kakau o te hoari Khopesh. Kei roto ko te kakau kopikopiko penei i te mata, me te whiti hei awhina i te pupuri i te hoari ki roto i nga ringaringa o te tangata mau.

Te mau i te khopesh ki te patu i nga hoariri i roto i nga mahi toi a Ihipa. © Wikimedia Commons
Te mau i te khopesh ki te patu i nga hoariri i roto i nga mahi toi a Ihipa. © Wikimedia Commons

Ko etahi o nga hoari a Khopesh he pommel kei te pito o te kakau ka taea te whakamahi hei patu pupuhi. Ko te hanga o te hoari Khopesh i mahia e nga parakimete o Ihipa Tawhito he mohio ki te mahi whakarewa. He mea hanga te mata mai i te konganuku kotahi, ka whakamahana, ka hama. Ko te hua whakamutunga ka whakakoi, ka orohia.

Ko te hoahoa o te hoari Khopesh ehara i te mea noa engari he tohu ano hoki. Ko te mata kopiko ko te tohu mo te marama kowhititanga, he tohu mo te atua wahine whawhai o Ihipa, a Sekhmet. I etahi wa ka whakapaipaihia te hoari ki nga whakairo me nga mea whakapaipai, hei whakanui ake i te ahua o te ahua. Hei whakamutunga, na te hoahoa ahurei me nga tikanga hanga o te hoari Khopesh i hanga hei taputapu whai hua mo te whawhai, me ona tohu i honoa ki tona hiranga ahurea i roto i nga hitori o Ihipa Tawhito.

Te awe o te hoari Khopesh o Ihipa ki etahi atu hapori me nga tikanga

I te rautau 6 BC, ka mau nga Kariki ki te hoari me te mata kopikopiko, e kiia nei ko te machaira, kopis ranei, e whakapono ana etahi tohunga na te hoari khopesh o Ihipa. Ko nga Hiti, he hoariri ratou ki nga Ihipiana i te tau parahi, i whakamahi ano i nga hoari he rite te ahua ki te khopesh, engari kaore i te tino mohio mena i nama mai ratou i te hoahoa mai i Ihipa, i Mesopotamia ranei.

I tua atu, ko nga hoari kopikopiko e rite ana ki te khopesh kua kitea i te rawhiti me te puku o Awherika, otira ki nga waahi kei roto i a Rwanda me Burundi, i whakamahia ai nga patu rite ki te maripi. Kaore i te mohiotia mena na Ihipa enei tikanga hanga mata, i hanga motuhake ranei te hoahoa o te hoari ki tenei rohe ki te tonga o Mesopotamia.

Khopesh Sword: Ko te patu rongonui nana i hanga te hitori o Ihipa Tawhito 4
E wha nga hoari rereke e rite ana ki nga tikanga o nehe. © Hotcore.info

I etahi rohe o te tonga o Inia me etahi waahi o Nepal, he tauira o te hoari, te hoari ranei e rite ana ki te khopesh. He rawe ki te kite he hononga to nga ahurea Dravidian i enei rohe ki Mesopotamia, e ai ki nga tohu o te tauhokohoko a te Indus Valley me Mesopotamia no te tau 3000 BC. Ko tenei iwi, ko Dravidian pea, i noho tae noa ki te waenganui o te mano tau BC, koinei te wa pai mo te whakawhiti i nga tikanga hanga hoari mai i Mesopotamia ki te iwi Dravidian.

Whakamutunga: Ko te hiranga o te hoari Khopesh i roto i nga tikanga o Ihipa o mua

Khopesh Sword: Ko te patu rongonui nana i hanga te hitori o Ihipa Tawhito 5
He ostracon pākeho e whakaatu ana i a Ramesses IV e patu ana i ona hoariri, mai i te 20th dynasty, circa 1156-1150 BC. © Wikimedia Commons

Kare e kore ko te hoari Khopesh tetahi o nga patu tino rongonui o te hitori o Ihipa. He patu nui tenei i te wa o te Kingitanga Tawhito, ka whakamahia e nga toa rangatira a Parao. He mea hanga ki te parahi, ki te parahi, ki te rino ranei, he maha nga wa ka whakapaipaihia te hoari ki nga hoahoa me nga tuhituhinga.

Ko te hoari Khopesh ehara i te mea he patu anake, engari he mea nui ano te tikanga me te whakapono ki Ihipa o Tawhito. I whakaponohia he tohu te mana, te mana, me te whakamarumaru. He maha nga wa ka whakaatuhia te hoari ki nga toi a Ihipa, ka whakauruhia ranei ki roto i nga urupa o nga rangatira o Ihipa, a ka whakamahia ano hoki i roto i nga momo huihuinga.

Te faahoho‘ahia ra te mau Pharao e te tahi atu feia toroa teitei e mau ra i te ‘o‘e Khopesh i roto i to ratou rima, e ua faaohipa-atoa-hia i roto i te mau oroa faaroo o te pûpû i te mau tusia na te mau atua. Ko te hoari Khopesh tetahi o nga tohu tino mohio o Ihipa o Tawhito, a ko tona hiranga kei tua atu i tana whakamahinga hei patu. E tohu ana i te mana me te mana o nga Parao me te hiranga o te karakia i roto i nga tikanga o Ihipa o mua.