Mata o Harakbut – te kaitiaki tawhito o te taone wareware o El Dorado?

Ko tenei kanohi nui, e mau ana i nga ahuatanga Andean, kei runga i te wairere ka rere ki roto i te harotoroto.

Ko El Dorado te reo Paniora mo "te koura," a ko te kupu e pa ana ki tetahi taone pakiwaitara whai rawa nui. I korero tuatahi i te rautau 16, El Dorado he maha nga haerenga, pukapuka, tae atu ki nga kiriata. E ai ki te korero ko tenei waahi pakiwaitara kei te taha raki o Colombia inaianei, na te wa o te ua. Ko te waahi tika kaore i te mohiotia.

Mata o Harakbut – te kaitiaki tawhito o te taone wareware o El Dorado? 1
Whakaahua o te whare tapu ngaro i roto i te ngahere, ngaro te ao tawhito. © iStock

I te tau 1594, ka kii tetahi kaituhi Ingarihi me tetahi kaihōpara ko Sir Walter Raleigh te ingoa kua kitea e ia a El Dorado. I whakarārangihia tēnei i runga i ngā mapi Ingarihi, ā, i kīia he wāhi kei te raki. Kei te teitei o te 1550 mita i runga ake i te taumata o te moana, tera pea te puke e mohiotia ana i tenei ra ko "Harakbut".

Harakbut – te kaitiaki tawhito o te taone ngaro o El Dorado

Mata o Harakbut – te kaitiaki tawhito o te taone wareware o El Dorado? 2
Ko te taone nui o mua o El Dorado me te ao tawhito o mua. © Whakaaetanga Whakaahua: Ngā Tauira/Shutterstock.com

E hia rau nga tangata i rapu huakore mo El Dorado, he taone rongonui e kiia ana ko ia te ao tuatahi o te ao hangarau teitei o te ao. E ai ki nga korero tuku iho, he mea hanga te pa ki te koura, me te whakaaro kua hipokina nga tangata noho ki te puehu koura. I kii ano ratou he maha nga mana makutu.

Ko te hunga e whakapono ana he pono te korero ka whakaaro ko te Paititi (El Dorado) a ka kitea pea ana taonga i te kawanatanga o Madre de Dios o te ngahere maunga o te tonga-tonga-tonga o Peru.

Mata o Harakbut – te kaitiaki tawhito o te taone wareware o El Dorado? 3
Te Kanohi o Harakbut: Ko te rahui taiao o Amarakaeri i Peru te kainga o te roopu iwi Harakbut, nana nei i kitea ano to ratau kanohi tupuna tawhito. Ko tenei kanohi nui, e mau ana i nga ahuatanga Andean, kei runga i te wairere ka rere ki roto i te harotoroto. He ahua nui te ahua o te tangata tawhito. © Image Credit: ResearchGate
Mata o Harakbut – te kaitiaki tawhito o te taone wareware o El Dorado? 4
Whakaahua tata-ake o te Kanohi o Harakbut. Ko te rahui taketake o Amarakaeri, kei reira te iwi o Harakbut e noho ana, i tohuhia he patu tikanga mo te tiaki i to ratou whenua i te tau 2013. © Image Credit: Enigmaovni

Ko te Kanohi Harakbut he waahi tapu i roto i te ahurea o Harakbut, kei roto i te Amarakaeri Communal Reserve i Madre de Dios (Peru). Ko tenei totem kowhatu nui e whakapoapoa ana i te hunga tokoiti e haere ana, e tirotiro ana ranei, na te mea e whakaatu ana te ahua o te kanohi tangata.

He waahi tapu te Kanohi Harakbut i te ahurea o Harakbut, kei Madre de Dios' Amarakaeri Communal Reserve (Peru). Ka kiia e ratou ko "Incacok".

E ai ki te iwi taketake o Harakbut, i te reo Amarakaeri, ko te tikanga o te Incacok ko “Inca Face.” E ai ki nga kaumatua o Harakbut, e rua nga mata monolithic nui ake i roto i te ngahere, i honoa e nga huarahi tawhito o raro o te whenua e ahu atu ana ki tetahi taone nui o nga tupuna, tera pea ko "El Dorado," engari ko nga tangata katoa i mohio ki te haere ki reira kua mate.

He uaua ki te tae atu; ka mau te tangata whenua i te waahi i runga i te whakaute; he mokemoke te waahi kaore e taea te uru atu; a me tarai e koe to ara i roto i te puiao toka me te paru kia tae atu ki reira, i te wa e whawhai ana koe ki nga pumas, nga jaguars, nga nakahi nunui, me era atu mea hanga kino.

Ko te korero o te Kanohi o Harakbut

Mata o Harakbut – te kaitiaki tawhito o te taone wareware o El Dorado? 5
Mata o Harakbut. © Image Credit: ResearchGate

Ko tetahi o nga korero rongonui mo El Dorado ko te korero mo te tangata i muri i te "Face of Harakbut."

E kii ana te korero ko te Kanohi o Harakbut he tangata kua kanga e nga atua. I hurihia ia hei whakapakoko kohatu hei tiaki i te tomokanga ki te pa o El Dorado. Ko te tangata i muri i te Kanohi o Harakbut i kiia ko ia te toenga whakamutunga o te iwi tapu o Harakbut. E ai ki te korero ko ia te kaitiaki o te taone ngaro me ona taonga whakamiharo.

He maha nga tangata i ngana ki te rapu i te taone ngaro o El Dorado, engari kaore tetahi i angitu. A ko te tangata kei muri i te Mata o Harakbut he mea ngaro. Ko etahi e whakapono ana kei waho tonu ia i tetahi waahi, e tiaki ana i te tomokanga ki te taone ngaro. Ko etahi e whakapono ana kua roa ke atu ia, a ko te taone o El Dorado he korero pakiwaitara.

Kupu whakamutunga

Ko te Kanohi o Harakbut he panga mai i tona kitenga. Kei roto ia i nga pakiwaitara me nga pakiwaitara taketake. Kei a ia pea te ki o te ngaro o te taone ngaro o El Dorado, i kiia i mua i te Inca Empire.

Ko te tangata i muri i te Harakbut Face te kaitiaki tawhito o te taone ngaro o El Dorado me ona taonga whakamiharo?