I te rohe o Kurdistan o te raki o Iraq, nga toenga o tetahi taone tawhito e mohiotia ana ko “Idu” kua kitea. Te mana‘ohia ra e ua riro taua oire ra, tei tanuhia i raro a‘e i te hoê mou‘a e 32 avae (10 metera) te teitei, i riro na ei pu no te mau tausani taata i te mau ohipa i rotopu i te 3,300 2,900 e tae atu i te XNUMX XNUMX matahiti i teie nei.
I kikii i mua i nga whare rangatira nui, e ai ki nga tuhituhinga i tuhia mo nga kingi i runga i nga pakitara, i nga papa, i nga papa kohatu e kitea ana i reira.
I kite tetahi tangata o te kainga tata ki tetahi papa uku kei roto te ingoa “Idu” i whakairohia mo te tekau tau ki muri, i kitea ai te papa. E whakaponohia ana i tuhia te tuhituhinga hei whakanui i te hanganga o te whare kingi e nga kingi i whakahaere i taua takiwa i taua wa.
Ko nga tau maha e whai ake nei i pau e nga tohunga whaipara tangata mai i te Whare Wananga o Leipzig i Leipzig, Tiamana, ki te keri i te waahi. Te tiaturi nei ratou e ua faatere te Hau emepera Asura i te oire no Idu no te hoê tuhaa rahi o to ’na aamu, tei tupu fatata e 3,300 XNUMX matahiti i teie nei.
No te toru o nga mano tau BC te takenga mai o te iwi o Asiria. I te wa i noho ai a Assyria te mana nui i te Middle East i te mano tau tuatahi BC, i hangaia etahi o ona ururua tino whakamiharo.
Nimrud i whiriwhiria hei nohoanga rangatira na te Kingi o Ashurnasirpal II (883-859 BC). He mea whakapaipai a roto o ona whare rangatira ki nga papa gypsum e mau ana nga whakapakoko whakairo.
I te rautau tuawaru me te tuawhitu BC, ka whakanuia e nga kingi o Ahiria o ratou rohe ki te whakauru i nga whenua katoa i waenganui i te Moana-a-Kiwa o Pahia me te rohe o Ihipa. Heoi, i kitea ano e nga tohunga whaipara tangata nga taunakitanga e kaha ana te whakaaro o te taone nui ki a ia ano. Ua aro to ’na mau taata e ua noaa ia ratou e 140 matahiti tiamâraa hou a ho‘i mai ai to Asura e haru faahou mai ai i te fenua.
Ko tetahi mahi toi e whakaatu ana i te sphinx kore pahau me te mahunga o te tangata me te tinana o te raiona whai pakau tetahi o nga taonga i hurahia. Ko te tuhituhinga e whai ake nei ka kitea e iri ana i runga ake: "Palace o Ba'auri, Kingi o te whenua o Idu, Tama a Edima, Kingi ano hoki o te whenua o Idu."
I tua atu i tera, i kitea e ratou he hiri hiri no nga tau tata ki te 2,600 me te whakaatu i tetahi tangata e tuturi ana i mua i te griffon.
Ko te taone nui o Idu tawhito, i kitea i Satu Qala, he taone nui o te ao i noho hei huarahi whakawhiti i waenga i te raki me te tonga o Iraq tae atu ki waenganui o Iraq me te uru o Iran i te rua me te tuatahi o nga mano tau BC.
Ko te kitenga o te whare rangatira o nga rohe o nga kingi, otira, ka whakakiia te waahi ki nga korero a nga kaitoi korero o mua he tau pouri i roto i te hitori o Iraq o mua. E ai ki nga kairangahau, ko enei kitenga, ina tangohia te katoa, i whai waahi ki te mahi ki te tuhi ano i te mapi torangapu me te hitori o te rohatanga o te Emepaea o Assyrian - ko nga waahanga kei te huna tonu i te mea ngaro.
I tanumia te pa ki roto i te puranga e mohiotia ana ko te korero, ko te waahi tenei o tetahi taone e kiia nei ko Satu Qala. Heoi ano, kia tae ra ano he whakataunga i waenga i nga tangata o te kainga me te kawanatanga a rohe o Kurdistan, i tenei wa kaore e taea te mahi ano.
I tenei wa, he rangahau hou mo nga taonga o te waahi, kei te noho i tenei wa i te Whare Taonga o Erbil, i mahia i runga i te mahi tahi me te Whare Wananga o Pennsylvania. Nga hua o te ako “Satu Qala : a Preliminary Report of the Seasons 2010-2011” i whakaputaina i roto i te pukapuka Anatolica.
I te mutunga, ko nga patai whakahirahira e rua e noho ngaro tonu nei tae noa mai ki tenei ra: Nahea tenei pa tawhito o te ao kua pakaru ohorere, ka pehia i raro i te puranga? He aha hoki nga tangata i whakarere ai i tenei pa?
