សាសនានិងពិធីមានសារៈសំខាន់ជាមូលដ្ឋាននៅក្នុងជីវិតរបស់ប្រជាជនម៉ិចស៊ីកាហើយក្នុងចំណោមនោះការលះបង់របស់មនុស្សលេចធ្លោជាការថ្វាយជាអតិបរមាដែលអាចថ្វាយដល់ព្រះ។
ទោះបីជាការលះបង់របស់មនុស្សមិនមែនជាការអនុវត្តផ្តាច់មុខរបស់ម៉ិចស៊ីកាក៏ដោយប៉ុន្តែនៅក្នុងតំបន់មេសូអាមេរិចទាំងមូលវាមកពីពួកគេដែលយើងមានព័ត៌មានច្រើនបំផុតទាំងពីជនជាតិដើមនិងជនជាតិអេស្ប៉ាញរ៉ាំរ៉ៃ។ ការអនុវត្តនេះបន្ថែមលើអ្វីដែលពួកគេចាប់អារម្មណ៍ដោយមិនសង្ស័យត្រូវបានប្រើដោយអ្នកចុងក្រោយជាយុត្តិកម្មសំខាន់មួយសម្រាប់ការសញ្ជ័យ។
កាលប្បវត្តិទាំងពីរត្រូវបានសរសេរជាភាសា Nahuatl និងភាសាអេស្ប៉ាញព្រមទាំងរូបតំណាងដែលមាននៅក្នុងសាត្រាស្លឹករឹតរូបភាពពិពណ៌នាលំអិតអំពីប្រភេទផ្សេងៗគ្នានៃការលះបង់របស់មនុស្សដែលត្រូវបានអនុវត្តនៅម៉ិកស៊ិក-Tenochtitlan ដែលជារដ្ឋធានីម៉ិកស៊ិក។
ការបូជាមនុស្សរបស់ម៉ិកស៊ិក
ការដុតបំផ្លាញញឹកញាប់បំផុតមួយនៅក្នុងវប្បធម៌ Aztec គឺការទាញយកបេះដូងជនរងគ្រោះ។ នៅពេលដែលអ្នកសញ្ជ័យអេស្ប៉ាញHernánCortésនិងបុរសរបស់គាត់បានមកដល់រដ្ឋធានីTentechtlán Aztec ក្នុងឆ្នាំ ១៥២១ ពួកគេបានពិពណ៌នាអំពីការធ្វើពិធីដ៏ក្រៀមក្រំមួយ។ បូជាចារ្យ Aztec ដោយប្រើឡាម obsidian ដែលមានកាំបិតមុតស្រួចកាត់ទ្រូងរបស់ជនរងគ្រោះដែលបានបូជាហើយថ្វាយដួងចិត្តដែលនៅស្ងៀមរបស់ពួកគេចំពោះព្រះ។ បន្ទាប់មកពួកគេបានទម្លាក់សាកសពគ្មានជីវិតរបស់ជនរងគ្រោះចុះពីលើជណ្តើរយន្តរបស់អភិបាលក្រុង Templo ។
ក្នុងឆ្នាំ ២០១១ ប្រវត្តិវិទូ Tim Stanley បានសរសេរថា៖
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយចំនួននេះត្រូវបានជំទាស់។ អ្នកខ្លះនិយាយថាមានមនុស្សតិចជាង ៤.០០០ នាក់ត្រូវបានបូជាក្នុងអំឡុងពេលអ្វីដែលជាការឧទ្ទិសឡើងវិញរបស់អភិបាលក្រុង Templo ក្នុងឆ្នាំ ១៤៨៧ ។
ពិធីសាសនាបង្ហូរឈាម ៣ ប្រភេទ
នៅមុនសម័យអេស្ប៉ាញនិយាយភាសាម៉ិកស៊ិកនិងជាពិសេសក្នុងចំណោមជនជាតិអាហ្សិកពិធីសាសនាបង្ហូរឈាម ៣ ប្រភេទដែលទាក់ទងនឹងបុគ្គលនោះត្រូវបានអនុវត្ត៖ ការបូជាខ្លួនឯងឬធ្វើពិធីលាងឈាមការធ្វើពិធីសាសនាទាក់ទងនឹងសង្គ្រាមនិងការបូជាកសិកម្ម។ ពួកគេមិនបានចាត់ទុកការលះបង់របស់មនុស្សជាប្រភេទជាក់លាក់នោះទេប៉ុន្តែបានបង្កើតជាផ្នែកសំខាន់នៃពិធីដែលកំណត់។
ការលះបង់របស់មនុស្សត្រូវបានអនុវត្តជាពិសេសក្នុងអំឡុងពេលពិធីបុណ្យតាមប្រតិទិន ១៨ ខែជារៀងរាល់ខែមាន ២០ ថ្ងៃហើយត្រូវនឹងទេវភាពជាក់លាក់។ ពិធីនេះមានមុខងារណែនាំមនុស្សឱ្យចូលទៅក្នុងទីសក្ការៈហើយបានបម្រើឱ្យការស្គាល់របស់គាត់ចូលទៅក្នុងពិភពផ្សេងដូចជាឋានសួគ៌ឬឋាននរកហើយសម្រាប់រឿងនេះវាចាំបាច់ត្រូវមានឯករភជប់និងធ្វើពិធីសាសនា។ ។
ឯករភជប់ដែលបានប្រើបានបង្ហាញពីលក្ខណៈផ្សេងៗគ្នាពីការកំណត់ធម្មជាតិនៅលើភ្នំឬលើភ្នំព្រៃទន្លេបឹងបួរឬសេនណូតេ (ក្នុងករណីជនជាតិម៉ាយ៉ាន) ឬពួកវាជារានហាលដែលបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងនេះជាប្រាសាទនិងពីរ៉ាមីត។ ក្នុងករណីម៉ិចស៊ីកាឬអាហ្សិតដែលមានទីតាំងរួចហើយនៅក្នុងទីក្រុង Tenochtitlan ពួកគេមានប្រាសាទធំជាងគឺ Macuilcall I ឬ Macuilquiahuitl ដែលជាកន្លែងដែលចារកម្មនៃទីក្រុងសត្រូវបានបូជាហើយក្បាលរបស់ពួកគេត្រូវបានគេដាក់លើបង្គោលឈើ។
ប៉មលលាដ៍ក្បាល៖ ការរកឃើញថ្មី
នៅចុងឆ្នាំ ២០២០ ក្រុមបុរាណវិទូមកពីវិទ្យាស្ថានជាតិបុរេប្រវត្តិនិងប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិម៉ិកស៊ិក (INAH) មានទីតាំងស្ថិតនៅចំកណ្តាលទីក្រុងម៉ិកស៊ិកផ្នែកខាងក្រៅនិងផ្នែកខាងកើតនៃប៉មលលាដ៍ក្បាលហ៊ូធីហ្សាំផាន់ទ្រីដឺតេណូចូទីឡាន។ នៅក្នុងផ្នែកនៃវិមាននេះអាសនៈមួយដែលក្បាលមនុស្សដែលនៅតែត្រូវបង្ហូរឈាមត្រូវបានគេដាក់ជាសាធារណៈដើម្បីគោរពដល់ព្រះមានលលាដ៍ក្បាលមនុស្សចំនួន ១១៩ បានលេចឡើងដែលបន្ថែមចំនួន ៤៨៤ ដែលបានកំណត់ពីមុន។
ក្នុងចំណោមអដ្ឋិធាតុដែលត្រូវបានរកឃើញតាំងពីសម័យអាណាចក្រអាហ្សិតភស្តុតាងនៃការលះបង់របស់ស្ត្រីនិងកូនបីនាក់ (តូចជាងមុននិងមានធ្មេញកំពុងអភិវឌ្ development) បានលេចឡើងដោយសារឆ្អឹងរបស់ពួកគេជាប់នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធ។ លលាដ៍ក្បាលទាំងនេះត្រូវបានគ្របដោយកំបោរបង្កើតជាផ្នែកមួយនៃអាគារដែលមានទីតាំងនៅជិត Templo Mayor ដែលជាកន្លែងគោរពបូជាដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងTenochtitlánរដ្ឋធានី Aztec ។
ហ៊ុយធីហ្សមប៉ានលី
រចនាសម្ព័នដែលមានឈ្មោះថាហឺយហ្សឹមប៉ានលីត្រូវបានគេរកឃើញដំបូងនៅឆ្នាំ ២០១៥ ប៉ុន្តែនៅតែបន្តរុករកនិងសិក្សា។ ពីមុនលលាដ៍ក្បាលសរុបចំនួន ៤៨៤ ត្រូវបានគេកំណត់អត្តសញ្ញាណនៅកន្លែងនេះដែលមានដើមកំណើតយ៉ាងហោចណាស់ចន្លោះពីឆ្នាំ ១៤៨៦ ដល់ ១៥០២ ។
អ្នកបុរាណវិទូជឿថាទីតាំងនេះគឺជាផ្នែកមួយនៃប្រាសាទដែលឧទ្ទិសដល់ព្រះអាសេតនៃព្រះអាទិត្យសង្គ្រាមនិងការបូជាមនុស្ស។ ពួកគេក៏បានរៀបរាប់លំអិតថាអដ្ឋិធាតុប្រហែលជារបស់កុមារបុរសនិងស្ត្រីដែលត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលធ្វើពិធីបូជាទាំងនេះ។
ហ៊ុយធីហ្សាំផាន់លីបានបង្កការភ័យខ្លាចដល់អ្នកសញ្ជ័យអេស្ប៉ាញ
ការសញ្ជឹងគិតអំពី Huey Tzompantli បានបង្កការភ័យខ្លាចដល់អ្នកសញ្ជ័យអេស្ប៉ាញនៅពេលដែលក្រោមការបញ្ជារបស់HernánCortésពួកគេបានដណ្តើមយកទីក្រុងនេះនៅឆ្នាំ ១៥២១ ហើយបានបញ្ចប់នូវចក្រភព Aztec ដែលមានអំណាចទាំងអស់។ ការភ្ញាក់ផ្អើលរបស់គាត់គឺជាក់ស្តែងនៅក្នុងអត្ថបទនៃពេលវេលា (ដូចដែលបានលើកឡើងពីមុន) ។ អ្នករ៉ាយរ៉ាប់និយាយអំពីរបៀបដែលក្បាលរបស់អ្នកចម្បាំងដែលចាប់បានបានតាក់តែង tzompantli (“ tzontli” មានន័យថា“ ក្បាល” ឬ“ លលាដ៍ក្បាល” និង“ pantli” មានន័យថា“ ជួរដេក”) ។
ធាតុនេះមានជាទូទៅនៅក្នុងវប្បធម៌ Mesoamerican ជាច្រើនមុនពេលសញ្ជ័យអេស្ប៉ាញ។ អ្នកបុរាណវិទូបានកំណត់ដំណាក់កាលសាងសង់ប៉មបីដំណាក់កាលដែលមានអាយុកាលចន្លោះពីឆ្នាំ ១៤៨៦ ដល់ ១៥០២ ប៉ុន្តែការជីកនេះនៅក្នុងទីក្រុងម៉ិកស៊ិកបុរាណដែលបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ ២០១៥ បានបង្ហាញថារូបភាពដែលត្រូវបានគេតម្កល់ទុករហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះមិនមែនជាអ្វីៗទាំងអស់នោះទេ។
លលាដ៍ក្បាលនេះនឹងត្រូវដាក់នៅក្នុងប៉មបន្ទាប់ពីបានបង្ហាញជាសាធារណៈនៅ tzompantli ។ ប៉មដែលមានអង្កត់ផ្ចិតប្រហែល ៥ ម៉ែត្រឈរនៅជ្រុងម្ខាងនៃវិហារ Huitzilopochtli ដែលជាព្រះនៃព្រះអាទិត្យសង្គ្រាមនិងការលះបង់របស់មនុស្ស Aztec ដែលជាបុព្វបុរសនៃរដ្ឋធានី Aztec ។
គ្មានអ្វីដែលគួរឱ្យឆ្ងល់ឡើយដែលរចនាសម្ព័ន្ធនេះគឺជាផ្នែកមួយនៃអគារលលាដ៍ក្បាលដែលបានរៀបរាប់ដោយAndrés de Tapia ទាហានអេស្ប៉ាញម្នាក់ដែលអមដំណើរCortés។ តាភៀបានរៀបរាប់លម្អិតថាមានលលាដ៍ក្បាលរាប់ម៉ឺនក្បាលនៅក្នុងអ្វីដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាហួយធីហ្សាំផាន់លី ក្រុមអ្នកជំនាញបានរកឃើញសរុបចំនួន ៦៧៦ រួចទៅហើយហើយច្បាស់ណាស់ថាចំនួននេះនឹងកើនឡើងនៅពេលដំណើរការជីក
ពាក្យចុងក្រោយ
អាហ្សេតស៍បានត្រួតត្រាកណ្តាលនៃអ្វីដែលឥឡូវនេះគឺជាម៉ិកស៊ិកនៅចន្លោះសតវត្សទី ១៤ និង ១៦ ។ ប៉ុន្តែជាមួយនឹងការដួលរលំរបស់ Tenochtitlan នៅក្នុងដៃរបស់ទាហានអេស្ប៉ាញនិងសម្ព័ន្ធមិត្តជនជាតិដើមរបស់ពួកគេដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃការសាងសង់វិមានធ្វើពិធីសាសនាត្រូវបានបំផ្លាញ។ អ្វីដែលក្រុមបុរាណវិទូកំពុងចងក្រងនៅថ្ងៃនេះគឺផ្នែកដែលបែកបាក់និងត្រូវបានបិទបាំងពីកំទេចកំទីនៃប្រវត្តិសាស្ត្រអាហ្សេត។
