Mwepụ nke dinosaurs bụ ọdachi dị egwu nke ka kpuchie na nzuzo. Ma ihe na-adọrọ mmasị ọbụna karị bụ ihe mere mgbe mkpochapụ ahụ gasịrị. Ọ na-apụta na ụmụ anụmanụ ndị lanarịrị mmetụta ahụ na-eme nke ọma n'ihi ya, karịsịa otu ndị ikwu ịnyịnya yiri rhino.
Ha na-eto ngwa ngwa ruo nnukwu nha, bụrụ ndị a maara dị ka "anụ ọhịa égbè eluigwe". Kedu ka nke a si mee ngwa ngwa? Azịza ya dabeere na ọkụ ọkụ evolushọn nke mere na anụ ọhịa mgbe mmetụta asteroid gasịrị, dị ka nchọpụta ọhụrụ e bipụtara na May 11 na akwụkwọ akụkọ Science.
Ihe nchoputa a na-egosi na oke ahu buru ibu nyere opekata mpe umu anumanu nwere uru evolushọn mgbe dinosaurs gachara.
Mammals na-agbakarị n'ụkwụ nke dinosaur buru ibu n'oge oge Cretaceous (145 nde ruo 66 nde afọ gara aga). Ọtụtụ ndị nọ n'okpuru kilogram 22 (kilogram 10).
Otú ọ dị, ka dinosaurs bịara kpochapụ, anụ mamma na-eji ohere dị mkpa iji mee nke ọma. Ọ bụ mmadụ ole na ole mezuru ya yana brontotheres, usoro ọmụmụ anụ ahụ nke dị kilogram 40 n'ịdị arọ mgbe a mụrụ ya ma nwee njikọ chiri anya na ịnyịnya ugbu a.
Dị ka onye edemede mbụ nke ọmụmụ ihe ahụ bụ Oscar Sanisidro si kwuo, onye na-eme nchọpụta na Global Change Ecology and Evolution Research Group na Mahadum Alcalá dị na Spen, ndị ọzọ na-anụ anụ na-enweta nnukwu nha tupu ha emee, brontotheres bụ anụmanụ mbụ na-erute nnukwu nha.
Ọbụghị naanị nke ahụ, ha ruru oke nha nke 4-5 ton (3.6 ruo 4.5 metric ton) n'ime naanị nde afọ 16, obere oge site na nleba anya nke ala.
Achọtala fossils Brontotheres n'ebe dị ugbu a North America, na ha nwetara "Thunder Beast" moniker site n'aka ndị òtù Sioux mba, bụ ndị kweere na fossils sitere na nnukwu "Thunder Horses," nke ga-aga n'ala dị larịị n'oge égbè eluigwe.
Ndị ọkà mmụta ihe ochie ghọtara na brontotheres toro ngwa ngwa. Nsogbu bụ na ha enweghị nkọwa ziri ezi maka otú ruo taa.
O nwere ike ịbụ na otu ahụ ewerela otu n'ime ụzọ atọ dị iche iche. Otu echiche, nke a maara dị ka ọchịchị Cope, na-atụ aro ka ìgwè ahụ dum na-eto nwayọọ nwayọọ ruo ogologo oge, dị ka ịnya ụgbọ elu site n'obere gaa n'ibu.
Ozizi ọzọ na-atụ aro na kama mmụba mgbe niile ka oge na-aga, enwere oge mmụba ngwa ngwa nke ga-adị elu kwa oge, dị ka ịgbago elu steepụ mana na-akwụsị iji nwetaghachi ume na ọdịda.
Ozizi nke atọ bụ na ọ nweghị uto na-agbanwe agbanwe n'ofe ụdị niile; ụfọdụ rịgoro, ụfọdụ gbadara, mana na nkezi, ọtụtụ mechara buru ibu karịa obere. Sanisidro na ndị ọrụ ibe ahọrọla ihe atụ nwere ike ịbụ site n'ịtụle osisi ezinaụlọ nke gụnyere mmadụ 276 a ma ama brontothere.
Ha chọpụtara na echiche nke atọ kacha dabara na data ahụ: kama iji nwayọọ nwayọọ na-etowanye ogologo oge ma ọ bụ ọzịza na ịrị elu, ụdị brontothere n'otu n'otu ga-eto ma ọ bụ daa mbà ka ha na-agbasawanye na niches ọhụrụ.
Ọ naghị ewe ogologo oge maka ụdị ọhụrụ ịpụta na ndekọ fosil. Otú ọ dị, ụdị ndị buru ibu dịgidere ebe ndị dị nta lara n'iyi, na-amụba nkezi nke otu ahụ ka oge na-aga.
Dị ka Sanisidro si kwuo, azịza kachasị mma bụ asọmpi. Ebe ọ bụ na ụmụ anụmanụ dị obere n'oge ahụ, enwere asọmpi dị ukwuu n'etiti obere ahịhịa ahịhịa. Ndị buru ibu enwechaghị asọmpi maka ebe nri ha na-achọ, na-enye ha ohere ịdị ndụ ka ukwuu.
Bruce Lieberman, onye ọkà mmụta ihe ochie na Mahadum Kansas nke na-esoghị ọmụmụ ihe ahụ, gwara Live Science na ọkaibe nke ọmụmụ ahụ masịrị ya.
Ihe mgbagwoju anya nke nyocha ahụ metụtara Bruce Lieberman, onye ọkà mmụta ihe omimi na Mahadum Kansas na-etinyeghị aka na nyocha ahụ.
Sanisidro rụtụrụ aka na ọmụmụ ihe a na-akọwa naanị ka anụ ọhịa dị ka rhino si bụrụ ndị dike, mana ọ na-ezube ịnwale izi ezi nke ihe nlereanya ya na ụdị anụmanụ ndị ọzọ buru ibu n'ọdịnihu.
"Ọzọkwa, anyị ga-achọ ịchọpụta otú mgbanwe nke brontothere nha nwere ike isi metụta àgwà anụmanụ ndị a, dị ka okpokoro isi, ọnụnọ nke ngwa ọkpụkpụ," dị ka mpi, Sanisidro kwuru.
Ọ bụ ihe ịtụnanya iche echiche banyere mgbanwe ngwa ngwa e nwere n’ala anụmanụ mgbe ọdachi ndị dị otú ahụ gasịrị. Mgbanwe nke ụdị ndị a bụ ihe ncheta maka mgbanwe dị egwu nke ndụ n'ụwa na otú ụwa nwere ike isi gbanwee n'ime obere oge.
E bipụtara ihe ọmụmụ ahụ na mbụ na akwụkwọ akụkọ Science na May 11, 2023.
