Nnukwu mmezi Neolithic dị afọ 9,000, nke kachasị ekpughere na Israel, ka a na-egwupụta ugbu a na mpụga Jerusalem, ndị nyocha kwuru n'etiti 2019.
Dị ka Jacob Vardi si kwuo, onye na-ahụ maka ihe ndị mgbe ochie na Motza na nnọchite nke Antiquities Authority, saịtị a, nke dị nso n'obodo Motza, bụ "Big Bang" maka ọmụmụ mmezi oge ochie n'ihi ịdị ukwuu na ichekwa ihe ya. omenala.
Otu n’ime ihe ndị dị mkpa a chọpụtara bụ na ihe dị ka puku afọ itoolu gara aga, ndị bi n’ebe ahụ na-ekpe okpukpe. "Ha mere ememe ma sọpụrụ ndị nna nna ha nwụrụ anwụ," Vardi gwara Religion News Service.
Ikekwe, puku mmadụ atọ bi n’ebe a dị nso n’ebe Jeruselem dị taa, na-eme ka ọ bụrụ nnukwu obodo n’oge ahụ a na-akpọ Oge Nkume Ọhụrụ mgbe ụfọdụ. Saịtị ahụ “ewepụtala ọtụtụ puku ngwaọrụ na ihe ịchọ mma, gụnyere isi akụ, ihe oyiyi, na ọla,” CNN kwuru.
"Nchọpụta ndị a na-enyekwa ihe akaebe nke atụmatụ ime obodo na ọrụ ugbo siri ike, nke nwere ike ịmanye ndị ọkachamara ịtụgharị uche n'akụkọ ihe mere eme nke mpaghara ahụ, ndị ọkà mmụta ihe ochie tinyere aka na ngwupụta ahụ."
Ọ bụ ezie na mpaghara ahụ enweela mmasị na nkà mmụta ihe ochie, Vardi kwuru na ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke saịtị ahụ - nke dị n'etiti hectare 30 na 40 - pụtara naanị na 2015 n'oge nyocha maka okporo ụzọ a tụrụ aro.
"Ọ bụ ihe na-agbanwe egwuregwu, saịtị ga-agbanwe nke ukwuu ihe anyị maara banyere oge Neolithic," Vardi kwuru na N'ajụjụ ọnụ Times nke Israel. Ugbua ụfọdụ ndị ọkà mmụta mba ụwa amalitela ịghọta ịdị adị nke saịtị ahụ nwere ike ime ka nyochagharị na ọrụ ha, o kwuru.
“Ka ọ dị ugbu a, e kweere na mpaghara Judia tọgbọrọ chakoo nakwa na ebe ndị ahụ hà dị nanị n’akụkụ nke ọzọ nke osimiri Jọdan, ma ọ bụ n’Ebe Ugwu Levant. Kama ebe mmadụ bi site n'oge ahụ, anyị achọtala saịtị dị mgbagwoju anya, ebe ụzọ akụ na ụba dị iche iche dị iche iche dị, na ihe a niile bụ nanị ọtụtụ centimeters dị n'okpuru elu, "dị ka Vardi na onye isi nchịkwa Dr. Hamoudi Khalaily si kwuo na otu. IAA akwụkwọ akụkọ.
Ebe a dị ihe dị ka afọ 3,500 tọọ ebe obibi mbụ e dekọrọ na Jerusalem. Ndị ọkachamara atụghị anya na ndị mmadụ ga-etinye uche na mpaghara ahụ n'oge a.
Ndị ọkà mmụta ihe ochie gwupụtara nnukwu ihe owuwu ndị e kewara nke ọma n’ụzọ a haziri ahazi nke e ji eme ebe obibi na nke ọha n’ime ọnwa 16 a gwupụtara. A hụrụ iberibe plasta n'ọtụtụ n'ime ihe owuwu ahụ.
Achọkwara ihe ịchọ mma, gụnyere ọla aka nkume na nne pel, nakwa ihe oyiyi, anyụike ọgbụgbọ e ji nkume wuo, mma mma, mma, na ọtụtụ narị isi akụ, ka akwụkwọ akụkọ Religion kwuru.
Vardi kwuru na ndị bi ebe ahụ ji nlezianya lie ndị ha nwụrụ anwụ n'ebe a haziri ili ma tinye "ma ọ bụ ihe bara uru ma ọ bụ ihe dị oké ọnụ ahịa, kwenyere na ọ na-ejere onye ahụ nwụrụ anwụ ozi" mgbe ha nwụsịrị, n'ime ili.
Vardi kwuru, "Anyị ejirila onyinye chọọ ebe olili ozu, ma hụkwa ihe oyiyi na ihe oyiyi, nke na-egosi na ha nwere ụfọdụ nkwenkwe, okwukwe, ememe," Vardi kwuru. "Anyị hụkwara nrụnye ụfọdụ, niche pụrụ iche nke nwere ike soro na-eme emume."
Ụlọ nkwakọba ihe nwere ọnụ ọgụgụ dị ukwuu nke mkpụrụ osisi legume ndị echekwara nke ọma, bụ́ ihe ndị ọkà mmụta ihe ochie kpọrọ “ijuanya” n'ihi ogologo oge gafere.
"Nchọpụta a bụ ihe akaebe nke ọrụ ugbo siri ike. Ọzọkwa, mmadụ nwere ike ikwubi site na ya na Neolithic Revolution rutere elu ya n'oge ahụ: ọkpụkpụ anụ ndị a chọtara na saịtị ahụ na-egosi na ndị bi na mpaghara ahụ ghọrọ ndị ọkachamara na-azụ atụrụ, ebe ojiji nke ịchụ nta maka nlanarị ji nwayọọ nwayọọ belata," Antiquities. Ndị ọchịchị kwuru.
