Ndị na-amụ banyere ihe ndị mgbe ochie achọpụtala otu ubube osisi e chebere nke ọma dị ihe dị ka otu puku afọ na United Kingdom. Ihe nlegharị anya na Field 1,000, nke dịdebere Tempsford na Central Bedfordshire, amaliteghachila, ndị ọkachamara achọpụtala nchọpụta ihe ochie na-adọrọ mmasị karị.
Dịka ndị otu mmụta ihe ochie nke MOLA siri kwuo, ọtụtụ n'ime ihe osisi Iron Age enwetara bụ ihe a na-adịghị ahụkebe. Ndị mmadụ na-eji ọtụtụ osisi eme ihe n'oge gara aga, ọkachasị n'ụlọ dịka ụlọ okirikiri, nke bụ ụdị ihe arụrụ arụ ndị mmadụ bi n'ime oge Iron Age (800BC - 43 AD).
Na-emekarị, nanị ihe àmà anyị na-ahụ nke gburugburu ụlọ bụ post oghere, ebe osisi posts na-ama rere pụọ. Nke a bụ n'ihi na osisi na-agbaji ngwa ngwa ma e liri ya n'ala. N'ezie, ihe na-erughị 5% nke saịtị ihe ochie n'ofe England nwere osisi ọ bụla fọdụrụnụ!
Ọ bụrụ na osisi na-erekasị ngwa ngwa, olee otú ndị ọkà mmụta ihe ochie si chọta ụfọdụ?
A na-agbaji osisi site na fungi na microorganisms dị ka nje bacteria. Ma, ọ bụrụ na osisi ahụ dị n'ala dị oke mmiri, ọ nwere ike iburu na mmiri wee ghọọ mmiri. Mgbe osisi jupụtara na mmiri ma lie ya n'ala mmiri, ọ naghị akpọnwụ.
Nke a pụtara na ikuku oxygen enweghị ike ịbanye na osisi. Nje bacteria enweghị ike ịdị ndụ na-enweghị oxygen, n'ihi ya, ọ dịghị ihe na-enyere osisi aka ire ere.
“Otu akụkụ nke ebe e gwupụtara ihe bụ ndagwurugwu na-emighị emi ebe mmiri dị n'ime ala ka na-agbakọta n'ụzọ nkịtị. N'ụzọ bụ isi, nke a pụtara na ala na-adị mmiri mgbe niile ma na-ekpo ọkụ.
Ọ drịkwa otu ahụ n’oge oge Ígwè mgbe ndị obodo na-eji ebe a amịpụta mmiri n’olulu mmiri na-emighị emi. Ọ bụ ezie na nke a pụtara na igwu ala bụ ọrụ apịtị dị ukwuu maka ndị ọkà mmụta ihe ochie, o mekwara ka a chọpụta ihe ụfọdụ dị ịrịba ama, "MOLA kwuru na nkwupụta mgbasa ozi.
Edebekwara ọtụtụ ihe osisi dị egwu n'ime ala ahịhịa maka afọ 2000. Otu n’ime ha bụ ubube nke oge Iron Age nke ndị obodo na-eji rute mmiri si n’olulu mmiri ahụ na-emighị emi.
Ndị ọkà mmụta sayensị achọpụtakwala ihe nwere ike ịdị ka nkata ma ọ bụghị ya. N'ezie, ọ bụ mbadamba wattle (alaka ndị a kpara akpa na alaka) nke e ji ihe ndị dị ka apịtị, nkume e gwepịara egwepịa, na ahịhịa ọka ma ọ bụ ajị anụ mee. A na-eji panel a na-agbanye n'olulu mmiri, ma a na-ejikwa wattle na daub rụọ ụlọ ruo ọtụtụ puku afọ. Ịchọta ụfọdụ echekwara site na ogologo oge gara aga ka oge Iron Age dị ụkọ nke ukwuu.
Mgbe ndị ọkà mmụta ihe ochie chọpụtachara osisi ndị echekwara echekwabara, ha aghaghị ime ihe ngwa ngwa. Ihe kachasị mkpa bụ na a na-edobe osisi ahụ mmiri ruo mgbe ọ ga-eji nlezianya kpoo ya n'ime ụlọ nyocha site n'aka ndị ọkachamara nchekwa. Ọ bụrụ na edoghị ya mmiri, ọ ga-amalite ire ngwa ngwa ma nwee ike ịgbasa kpamkpam!
Gịnị ka anyị nwere ike ịmụta n’osisi ahụ?
Anyị nwere ike ịmụta ọtụtụ ihe n'ihe ndị a e ji osisi rụọ. Na inwe ike ịhụ ka ndị mmadụ na-esi emepụta ma na-eji ha eme ihe n'oge ndụ ha kwa ụbọchị, ịchọpụta ụdị osisi ha ji eme ihe ga-agwa anyị banyere osisi ndị na-eto na mpaghara ahụ. Nke a nwere ike inyere anyị aka wulite ka ọdịdị ala ahụ gaara ele anya n'oge ahụ, yana ka ọdịdị ala ahụ si gbanwee n'akụkọ ihe mere eme.
Ọ bụghị naanị osisi ka enwere ike ichekwa na gburugburu mmiri mmiri ndị a! Anyị na-ahụkwa ụmụ ahụhụ, mkpụrụ osisi, na pollen. Ihe ndị a niile na-enyere ndị ọkà mmụta ihe ochie na gburugburu ebe obibi aka iwulite foto ka ọdịdị ala Bedfordshire na Cambridgeshire si yie afọ 2000 gara aga.
N'ile anya na pollen na osisi ndị echekwara na mmiri, ha achọpụtalarị ụfọdụ n'ime osisi ndị na-eto eto nso, gụnyere buttercups na ngwa ngwa! otu sayensi MOLA na-akọwa.
Ọrụ ihe ochie na saịtị ahụ na-aga n'ihu. Ugbu a, ndị nchekwa anyị ga-eji nlezianya kpoo osisi ahụ, mgbe ahụ, ndị ọkachamara nwere ike nyochaa ihe ndị a osisi.
