Oge Viking bụ oge mmepe ngwa ngwa - n'ọtụtụ ụzọ. A na-enyocha usoro osimiri na ụsọ oké osimiri, guzobe azụmaahịa na ahịa, guzobe obodo na usoro feudal guzobe.
Otú ọ dị, ọ na-eju ọtụtụ ndị anya ịchọpụta na ndị Viking bụkwa ndị omenkà bụ́ ndị chepụtara ọtụtụ ihe anyị ji eme ihe taa. Hà mekwara teliskop? Eleghị anya ọ bụghị ma ha nwere ike ịmepụta ụdị nke teliskop n'ụdị "Lenses Viking" nke a na-arụrịta ụka ugbu a maka ma hà ruru eru dị ka akụkụ bụ isi nke teliskop ma ọ bụ na ha erughị eru. Yabụ kedu ihe bụ anya anya anya Viking?
Ndị Viking nwere ike na-eji teliskop eme ihe ọtụtụ narị afọ tupu ndị na-eme ihe nkiri Dutch echepụtawo ngwaọrụ ahụ na njedebe narị afọ nke 16.
Ihe omume a dị ịrịba ama pụtara na mbụ site na nyocha nke lenses ọkaibe nke a ghọtara site na saịtị Viking dị n'agwaetiti Gotland na Oké Osimiri Baltic na 2000.
"Ọ dị ka a chepụtara atụmatụ lens elliptical na mbụ nke anyị chere na mgbe ahụ ihe ọmụma ahụ tụfuru," Dị ka onye isi nyocha, Dr Olaf Schmidt, nke Mahadum Aalen na Germany.
"N'elu ụfọdụ lenses nwere ọdịdị elliptical ọ fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nke zuru oke," Dr Schmidt kwuru. "O doro anya na e mere ha na lathe na-atụgharị."
Dr Karl-Heinz Wilms nwụrụ anwụ buru ụzọ nụ maka oghere a na-akpọ "Visby" na 1990 mgbe ọ na-achọ ihe ngosi maka ụlọ ngosi ihe mgbe ochie Munich. Aha ya bụ isi obodo na Gotland. Dr Wilms chọtara foto nke oghere n'ime akwụkwọ wee mee atụmatụ inyocha nke mbụ.
Mana ọ bụ na 1997 ka otu ndị ọkà mmụta sayensị atọ gara Gotland ileba anya nke ọma n'ihe bụ n'ezie lenses iri akpọchiri n'ime ụlọ nkwakọba ihe nke ebe ngosi ihe mgbe ochie.
Otú ọ dị, ọ dị ka ihe doro anya na ndị Viking emeghị ka anya m n'onwe ha. "Enwere ihe ndị na-egosi na ọ ga-abụ na a rụpụtara lenses na (alaeze ochie nke) Byzantium ma ọ bụ na mpaghara Ebe Ọwụwa Anyanwụ Europe," Dr Schmidt kwuru.
Enwere ike ịhụ ụfọdụ lenses na Gotland's Fornsal, ụlọ ngosi ihe mgbe ochie na Visby. Ụfọdụ dị na Swedish National Museum na Stockholm. Ndị ọzọ efuola.
Ndị Viking bụ nnukwu ndị ọkwọ ụgbọ mmiri na ndị ọkwọ ụgbọ mmiri, mana gịnị kpatara eji oghere? A maara ndị Viking ka ha gosipụtara mmasị dị ukwuu na kpakpando na ìgwè kpakpando. Ndị Viking gara ọbụna mee chaatị kpakpando nke ha.
Ahụrụ ụfọdụ ụdị anụmanụ na-ahụ anya n'ihe arụrụ n'oge Viking, nke nwere ike ịnọchite anya igwe kpakpando. Ndị Viking nwere ezigbo ihe kpatara ịdepụta ọdịdị dị egwu n'ihe ndị a: ọ bụ ka ya na ihe ndị ọzọ nọ n'ụwa kparịta ụka?
N'oge Viking Era, e nwere ụdị teliskop abụọ a na-eji: sextant (ngwaọrụ maka ịgbakọ latitude) na ogwe aka (ụwa nke eluigwe). Nke ikpeazụ bụ karịa ihe dọtara mmasị ndị Viking.
Ogige ndị agha bụ ihe eji ejide n'aka, ka mmadụ nwee ike iji ya lee kpakpando anya. A ka na-eji ngwaọrụ a ruo n'oge Renaissance, ọtụtụ omenala oge ochie, gụnyere ndị Viking jikwa ya.
A na-atụ aro na ndị Viking mepụtara teliskop na-adịghị ahụkebe na narị afọ nke 9 ma ọ bụ nke 10, n'otu oge ahụ ka e dekọrọ mmasị ha nwere na kpakpando. Otú ọ dị, ihe àmà kasị ochie maka ndị Viking na-eji mbara igwe eme ihe maka ịnya ụgbọ mmiri sitere na 889, mgbe e sere map na Scandinavia nke dabeere na ihe ọmụma sayensị nke oge ahụ.
Ndị Viking nwere nnukwu ihe ọmụma banyere oké osimiri na ndụ mmiri, n'ihi ya, ọ ga-ekwe omume na ha wepụtara echiche nke iji sextant gbanwere iji mara ma hà erutela nso n'ikpere mmiri nke ala dị omimi. Ndị Viking enweghịdị ichere.
N'ikpeazụ, ajụjụ gbasara ma ndị Viking mere teliskop ọkaibe ka ọ bụ na ha emeghị ka ọ bụ otu n'ime ilu akụkọ ihe mere eme nke a na-ekwukarị n'etiti ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme na ndị na-anụ ọkụ n'obi. Ọ bụ ezie na enweghị ihe akaebe doro anya na ndị Viking nwere ụdị ngwaọrụ a, enwere ọtụtụ echiche na mpempe ihe akaebe na-egosi na ha nwere ike ịnweta teknụzụ a.
Ozizi mbụ sitere na eziokwu ahụ bụ na ndị Viking bụ ndị ọkwọ ụgbọ mmiri na ndị nyocha mara mma. Ha nwere ike ịgafe oke osimiri wee banye n'ime mmiri siri ike. Nke a na-egosi na ha nwere nkà na ụzụ ọkaibe nke mere ka ha nwee ike ịrụ ụgbọ mmiri siri ike na ngwá ọrụ ịkwọ ụgbọ mmiri.
Ihe akaebe ọzọ bụ ịdị adị nke saga Icelandic. Akụkọ ndị a na-akọ banyere njem ụgbọ mmiri Viking na ihe ndị mere eme, ụfọdụ n’ime ha na-ekwukwa banyere iji teliskop eme ihe. Ọ bụrụ na a ga-ekwenye na sagas ndị a, mgbe ahụ ọ ga-ekwe omume na ndị Viking nwere ohere ịnweta nkà na ụzụ a.
Otú ọ dị, ihe àmà kasị pụta ìhè bụ na ndị Viking nwere ike ịdaba na North America. Nke a bụ ihe omume nke ga-ekwe omume naanị site n'enyemaka teliskop. Iji mee ogologo njem dị otú ahụ, ọ ga-adị mkpa ka ndị Viking nwee ike ịhụ ala site n'ebe dị anya.
Ọ bụ ezie na e nweghị ihe àmà doro anya na ndị Viking nwere teliskop, ihe àmà e nwere na-egosi na ọ ga-ekwe omume. Ndị Viking bụ ndị ọkaibe nwere ike nweta teknụzụ dị elu. Ọ bụrụ na ha nwere teliskop, ọ gaara abụ ngwá ọrụ bara uru nke gaara enyere ha aka n’ịchọgharị ihe n’ụwa.
