Ndị ọkachamara n’ihe banyere nkà mmụta ihe ochie emetụwo ụfọdụ n’ahụ́ ịhụ ihe osise dị omimi nke a kapịrị ọnụ n’ebe e gwupụtara ihe n’okpuru Jeruselem.
Achọpụtara akara ndị a n'afọ 2011 site n'aka ndị na-egwupụta ihe n'Izrel na-arụ ọrụ na ngalaba kacha ochie n'obodo ahụ, mgbe ha kpugheere ọnụ ụlọ ndị a kpụrụ akpụ n'ime ebe a na-adọba ụgbọala: N'otu n'ime ọnụ ụlọ ahụ, ala nkume nzu ahụ nwere ụdị "V" atọ a kpụrụ n'akụkụ otu. ndị ọzọ ma dị ihe dịka sentimita ise (5 sentimita) miri na 2 centimita (50 inch) ogologo.
Ọ dịghị ihe a chọpụtara nke pụrụ ime ka a mata onye kere ha ma ọ bụ ihe e ji mee ihe. "Akara akara ndị ahụ dị nnọọ ịtụnanya, na-adọrọ mmasị. Ahụtụbeghị m ihe dị ka ha,” otu n’ime ndị ntụzi-aka nke olulu ahụ, bụ́ Eli Shukron, kwuru nke a.
Ha ekpebiela dabere na ọnụnọ ụfọdụ seramiiki na-eji ụlọ ahụ eme ihe na 800 BC mgbe ndị ọchịchị Judia chịrị mpaghara ahụ; ka o sina dị, amabeghị ma e mere akara ahụ mgbe ahụ ka ọ bụ ogologo oge gara aga. Mana aka ndị a na-amaghị aha na-egbutu ụdị ya afọ 3,000 gara aga na mbụ.
Ebumnuche nke mgbagwoju anya bụ akụkụ nke ilu. Ahịrị kwụ ọtọ nke mgbidi ya na ala dị larịị bụ ihe akaebe nke injinia dị elu nke ọma, ọ dịkwa nso na saịtị kachasị mkpa n'obodo ahụ, mmiri mmiri, na-atụ aro na ọ nwere ike nwee ọrụ dị mkpa.
Otú ọ dị, gburugburu ebe obibi adịghị enwe ihe ngosi na-adọrọ mmasị. Ime ụlọ ọzọ nwere nkume guzoro ọtọ nke nwere akara ndị na-echetara okpukpe ndị ọgọ mmụọ, bụ́ nanị otu ụdị ya dị n’obodo ahụ.
Otu onye na-eme nchọpụta bụ́ onye Britain sere map nke dịwara otu narị afọ wee gosi akara “V” n’akụkụ ala dị n’okpuru ala nke a na-enyochabeghị n’oge na-adịbeghị anya.
Ha nwere teknụzụ dị elu dị otú ahụ; ụfọdụ ndị a na-amaghị ama na-enye ha ike dị mkpa iji nweta nke a, ka ọ bụ ha mepụtara ya n'onwe ha?
