Dị ka ihe odide oge ochie si kwuo, e nwere oge n'Ijipt oge ochie, tupu ndị mmadụ na-achị ala nke Fero ebe ihe ndị sitere n'eluigwe na-achị ala ahụ. A na-akpọ ihe omimi ndị a dị ka 'Chineke' ma ọ bụ 'Demichi' ndị dịrị ndụ ma chịa Ijipt oge ochie ruo ọtụtụ puku afọ.
Ihe omimi nke Ndepụta Eze Turin
Ndepụta Eze Turin bụ akwụkwọ nsọ sitere na oge Ramesside. “akwụkwọ nsọ” bụ mkpokọta ma ọ bụ ndepụta nke akwụkwọ nsọ ma ọ bụ iwu izugbe. Okwu a sitere na okwu Grik nke putara "uchi" ma obu "mkpa-n'aka".
N'ime ihe niile a na-akpọ ndepụta eze nke Ijipt oge ochie, Ndepụta Eze Turin nwere ike ịbụ nke kacha pụta ìhè. Ọ bụ ezie na ọ kwadowo mmebi dị ukwuu, ọ na-enye ozi bara uru nke ukwuu maka ndị ọkà mmụta Egypt yana ọ dabara na nchịkọta akụkọ ihe mere eme nke Manetho na Egypt oge ochie.
Nchọpụta nke Turin King List
N'ịbụ onye e dere n'usoro ihe odide oge ochie nke Ijipt nke a na-akpọ hieratic, Turin Royal Canon Papyrus bụ onye nnọchiteanya Italy na onye nyocha Bernardino Drovetti zụrụ na Thebes na 1822, n'oge njem ya na Luxor.
Ọ bụ ezie na na mbụ ọ na-abụkarị nke adịghị emebi emebi ma tinye ya n'igbe ya na akwụkwọ papaịrọs ndị ọzọ, akpụkpọ anụ ahụ dara n'ọtụtụ iberibe ka ọ na-erule Ịtali, ọ nwekwara ike ịrụzigharị ya ma jiri nnọọ ike depụta ya.
Ọ bụ onye France bụ́ ọkà mmụta Ijipt bụ́ Jean-Francois Champollion (48-1790) chịkọtara ihe dị ka iberibe 1832 nke egwuregwu ahụ. Mgbe e mesịrị, ọkà mmụta ihe ochie bụ́ onye Germany na onye America bụ́ Gustavus Seyffarth (1796-1885) chịkọtara ihe dị ka narị iberibe ise ndị ọzọ. Ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme ka na-achọta ma na-achịkọta iberibe ihe ndị na-efu efu nke Ndepụta Eze Turin.
Otu n'ime mweghachi kachasị mkpa bụ Giulio Farina, onye isi ụlọ ihe ngosi nka mere na 1938. Ma n’afọ 1959, Gardiner, bụ́ ọkà mmụta Ijipt nke Britain, tụrụ aro ka e debe iberibe iberibe ahụ ọzọ, gụnyere iberibe ihe ndị ahụ enwetara ọhụrụ na 2009.
Ugbu a ejiri iberibe 160 mee ya, Turin King List enweghị akụkụ abụọ dị mkpa: iwebata ndepụta na njedebe. Ekwenyere na aha nke Turin King List's scribe nwere ike ịhụ na akụkụ mmalite.
Kedu ihe bụ ndepụta eze?
Ndepụta ndị eze Ijipt oge ochie bụ ndepụta aha eze nke ndị Ijipt oge ochie dekọtara n'ụdị ụfọdụ. Ndị Fero na-enyekarị ndepụta ndị a ka ha gosi afọ ole ọbara eze ha dị site n'idepụta aha ndị Fero niile nọ na ya n'usoro ọmụmụ na-agbasaghị (usoro ndị eze).
Ọ bụ ezie na na mbụ nke a nwere ike iyi ka ọ bụ ụzọ kacha enye aka e si enyocha ọchịchị ndị Fero dị iche iche, ọ bụghị ihe ziri ezi n'ihi na ndị Ijipt oge ochie bụ ndị a ma ama maka ịhapụ ozi na-adịghị amasị ha, ma ọ bụ ikwubiga okwu ókè ozi ha chere mere ka ha dị mma. .
A na-ekwu na ndepụta ndị a abụghị iji nye ozi akụkọ ihe mere eme dị ka ụdị nke "ofufe ndị nna ochie". Ọ bụrụ na ị na-echeta, anyị maara na ndị Ijipt oge ochie kwenyere na Fero bụ nlọghachi nke Horus n'ụwa na a ga-amata ya na Osiris mgbe ọ nwụsịrị.
Ụzọ ndị ọkà mmụta Egypt si jiri ndepụta ahụ mee ihe bụ site n'iji ha atụnyere ibe ha yana data anakọtara site n'ụzọ ndị ọzọ wee wughachi ihe ndekọ akụkọ ihe mere eme kacha ezi uche dị na ya. Ndepụta Eze anyị maara ruo ugbu a gụnyere:
- Ndepụta Royal nke Thutmosis III sitere na Karnak
- Ndepụta Royal nke Sety I na Abydos
- Nkume Palermo
- Abydos King List nke Ramses II
- Mbadamba ụrọ Saqqara si n'ili Tenroy
- Turin Royal Canon (Ndepụta Eze Turin)
- Ihe odide na nkume dị na Wadi Hammamat
Kedu ihe kpatara Turin King List (Turin Royal Canon) ji bụrụ ihe pụrụ iche na Egyptology?
Edekọkwara ndepụta ndị ọzọ niile n'elu ebe siri ike nke ga-adịru ọtụtụ oge ndụ, dị ka ili ma ọ bụ mgbidi ụlọ nsọ ma ọ bụ n'elu nkume. Otú ọ dị, otu ndepụta eze pụrụ iche: Ndepụta Eze Turin, nke a na-akpọkwa Turin Royal Canon, nke e dere na papyri na script hieratic script. Ọ dị ihe dịka mita 1.7 n'ogologo.
N'adịghị ka ndepụta ndị eze ndị ọzọ, Turin King List na-edepụta ndị ọchịchị niile, gụnyere ndị obere na ndị a na-ewere dị ka ndị na-apụnara mmadụ ihe. Ọzọkwa, ọ na-edekọ ogologo oge ọchịchị nke ọma.
Ndepụta eze a yiri ka edere ya n'oge ọchịchị nke Ramesses II, nnukwu usoro eze nke 19th pharaoh. Ọ bụ ndepụta kacha enye nkọwa na nke ziri ezi wee laghachi azụ n'ụzọ niile na Eze Menes. Ọ bụghị nanị na ọ na-edepụta aha ndị eze, dị ka ọtụtụ ndepụta ndị ọzọ mere, ma ọ na-enye data ndị ọzọ bara uru dị ka:
- Ogologo ọchịchị nke eze ọ bụla n'ime afọ, n'ọnọdụ ụfọdụ ọbụna na ọnwa na ụbọchị.
- Ọ na-ede aha ndị eze e wepụrụ n'aha ndị eze ndị ọzọ.
- Ọ na-achịkọta ndị eze site n'ọnọdụ kama ịgụ usoro oge
- Ọ depụtara ọbụna aha ndị ọchịchị Hyksos nke Ijipt
- Ọ gbagoro azụ n'oge pụrụ iche mgbe chi na ndị eze a ma ama chịrị Ijipt.
N'ime ndị a, isi ihe ikpeazụ bụ akụkụ na-akpali akpali a na-edozibeghị n'akụkọ ihe mere eme nke Ijipt. Akụkụ kachasị adọrọ mmasị yana arụmụka nke Turin Royal Canon na-akọ banyere Chi, Demigods na Mmụọ nke Ndị Nwụrụ Anwụ bụ ndị chịrị anụ ahụ ruo ọtụtụ puku afọ.
Ndepụta Eze Turin: Chi, Demigods na Mmụọ Ndị Nwụrụ Anwụ chịrị ọtụtụ puku afọ
Dị ka Manetho siri kwuo, “eze mmadụ” mbụ nke Ijipt, bụ Mena ma ọ bụ Menes, na 4,400 BC (nke pụtara na “ndị ọgbara ọhụrụ” ebugharịla ụbọchị ahụ maka ụbọchị ndị na-adịbeghị anya). Eze a tọrọ ntọala Memfis, ebe ọ wezugara uzọ osimiri Nail, we guzo ulo nsọ n'ebe ahu.
Tupu oge a, ndị chi na ndị mmụọ ọjọọ na-achị Ijipt, dị ka RA Schwaller de Lubicz kọrọ, na "Sayensị Dị Nsọ: Eze nke Theocracy nke Fero" ebe e kwuru okwu na-esonụ:
Papyrus Turin, n'ime ndekọ aha na-edepụta Ọchịchị nke Chi, ahịrị abụọ ikpeazụ nke kọlụm chịkọtara: “Venerables Shemsu-Hor, afọ 13,420; Na-achị tupu Shemsu-Hor, afọ 23,200; Ngụkọta afọ 36,620."
N'ụzọ doro anya, ndị a na-agwụcha ahịrị abụọ nke kọlụm, nke yiri ka ọ na-anọchi anya mmalite nke akwụkwọ ahụ dum na-adọrọ mmasị ma na-echetara anyị. Ndepụta nke Eze Sumerian.
Dị ka o kwesịrị ịdị, sayensị nke oge a nke ịhụ ihe onwunwe n'anya, enweghị ike ịnakwere ịdị adị anụ ahụ nke chi na ndị mmụọ ọjọọ dị ka ndị eze, ya mere na-ewepụ usoro iheomume ndị ahụ. Otú ọ dị, usoro iheomume ndị a - "Ogologo ndepụta nke ndị eze" - bụ (nke ụfọdụ) akpọtụrụ n'ọtụtụ isi mmalite sitere na akụkọ ihe mere eme, gụnyere n'ime ndepụta ndị eze Ijipt ndị ọzọ.
Ọchịchị ndị Ijipt dị omimi nke Manetho kọwara
Ọ bụrụ na anyị ga-ekwe ka Manetho, bụ́ onyeisi nchụàjà nke ụlọ arụsị ndị Ijipt a bụrụ ọnụ, kwuo maka onwe ya, ọ dịghị ihe ọzọ anyị ga-eme ma ọ́ bụghị ịtụgharị uche n’ihe odide ndị e debere iberibe ihe ndị e ji arụ ọrụ ya. Otu n'ime ihe kacha mkpa n'ime ihe ndị a bụ ụdị Armenian nke Chronica nke Eusebius. Ọ na-amalite site n’ịgwa anyị na e si n’akwụkwọ akụkọ Egypt History of Manetho, bụ́ onye dere ihe ndekọ ya n’akwụkwọ atọ. Ndị a na-emekọ ihe n’ebe chi dị iche iche, ndị mmụọ ọjọọ, na mmụọ nke ndị nwụrụ anwụ na ndị eze na-anwụ anwụ bụ́ ndị chịrị Ijipt.”
N'ịkọ Manetho ozugbo, Eusebius na-amalite site n'iwepụ ndepụta nke chi ndị mejupụtara, nke bụ nke Ennead nke Heliopolis maara nke ọma - Ra, Osiris, Isis, Horus, Set, na ndị ọzọ. Ndị a bụ ndị mbụ na-achị n'Ijipt.
“Mgbe nke ahụ gasịrị, ọchịchị ahụ gafere site n’otu n’otu gaa n’ọzọ n’usoro na-agbajighị agbaji… site n’afọ 13,900… Mgbe chi dị iche iche gasịrị, Demigods chịrị afọ 1255; na ọzọ ahịrị ndị eze ọzọ wee na-achị maka afọ 1817; e mesịa, ndị eze iri atọ ọzọ bịara, na-achị 1790 afọ; ọzọkwa, ndị eze iri chịrị narị afọ atọ na iri ise. A gbasoro ọchịchị nke mmụọ nke ndị nwụrụ anwụ… maka afọ 350…”
Ngụkọta oge ndị a niile gbakwụnye ihe ruru afọ 24,925. Karịsịa, a na-ekwu ugboro ugboro Manetho na enyela ọnụ ọgụgụ buru ibu nke afọ 36,525 maka ogologo oge nile nke mmepeanya nke Ijipt site n'oge nke Chi dị iche iche ruo na njedebe nke 30th (na ikpeazụ) usoro eze nke ndị eze na-anwụ anwụ.
Gịnị ka onye Gris na-akọ akụkọ ihe mere eme bụ́ Diodorus Siculus chọtara banyere oge ndị dị omimi nke Ijipt gara aga?
Nkọwa Manetho nwetara nkwado dị ukwuu n'etiti ọtụtụ ndị ode akwụkwọ oge gboo. Na narị afọ mbụ BC, onye Gris na-akọ akụkọ ihe mere eme bụ Diodorus Siculus gara Ijipt. CH Oldfather kọwara ya n'ụzọ ziri ezi, onye ntụgharị ya kacha nso nso a, dị ka onye nchịkọta akụkọ na-enweghị nkatọ nke jiri ezigbo isi mmalite megharịa ha n'ikwesị ntụkwasị obi.
N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ihe nke a pụtara bụ na Diodorus agbalịghị ịmanye ajọ mbunobi ya na echiche ya n'ihe ọ chịkọtara. N’ihi ya, ọ baara anyị uru karịsịa n’ihi na ndị ozi ya gụnyere ndị ụkọchukwu Ijipt bụ́ ndị ọ jụrụ ajụjụ banyere ihe ndị mere n’oge gara aga dị omimi nke obodo ha. Nke a bụ ihe a gwara Diodorus:
"Na mbụ chi na ndị dike chịrị Ijipt ihe na-erughị afọ 18,000, onye ikpeazụ nke chi ndị na-achị bụ Horus, nwa Isis ... Ndị nwụrụ anwụ bụ eze nke obodo ha, ha na-ekwu, maka ntakịrị ihe na-erughị afọ 5000. ”
Gịnị ka Herọdotus chọpụtara banyere ihe ndị mere n’oge gara aga dị omimi nke Ijipt?
Ogologo oge tupu Diodorus, onye Gris ọzọ na-akọ akụkọ ihe mere eme gara Ijipt: nnukwu Herodotus, onye dịrị ndụ na narị afọ nke ise BC. O yikwara ka ya na ndị ụkọchukwu jikọrọ aka, ya onwe ya kwa jisiri ike na-ege ntị n'ọdịnala ndị kwuru banyere ọnụnọ mmepeanya nke ukwuu na Ndagwurugwu Naịl n'oge ụfọdụ a na-akọwaghị aha n'oge ochie.
Herodotus na-akọwapụta ọdịnala ndị a nke nnukwu oge ochie nke mmepeanya ndị Ijipt n'akwụkwọ nke Abụọ nke akụkọ ihe mere eme ya. N'otu akwụkwọ ahụ ọ na-enyekwara anyị aka, n'enweghị nkọwa, ozi pụrụ iche nke sitere na ndị ụkọchukwu Heliopolis:
Ha kwuru, sị, "N'oge a, e nwere oge anọ anyanwụ si n'ebe ọ na-amasi pụta - na-ebili ugboro abụọ ebe ọ na-ada ugbu a, na-adakwa ugboro abụọ ebe ọ na-ebili ugbu a."
Zep Tepi - 'Oge Mbụ' na Egypt oge ochie
Ndị Ijipt oge ochie kwuru banyere oge mbụ, Zep Tepi, mgbe chi dị iche iche na-achị n'obodo ha: ha kwuru na ọ bụ oge ọlaedo n'oge nke mmiri nke abyss laghachiri, ọchịchịrị primordial chụpụrụ, na mmadụ, na-apụta n'ìhè. e nyere onyinye nke mmepeanya.
Ha kwukwara maka ndị na-emekọrịta ihe n'etiti chi na ndị mmadụ - Urshu, otu ụdị chi dị nta nke aha ya pụtara 'Ndị nche'. Ha chekwakwara nke ọma ihe ncheta banyere chi n'onwe ha, ihe ndị mara mma na ndị mara mma a na-akpọ Neteru bụ ndị ha na ụmụ mmadụ biri n'ụwa ma gosipụta ọchịchị ha site na Heliopolis na ebe nsọ ndị ọzọ elu na ala Naịl.
Ụfọdụ n'ime Neteru ndị a bụ nwoke na ụfọdụ nwanyị mana ha niile nwere ike dị iche iche nke na-agụnye ike ịpụta, na ọchịchọ, dị ka nwoke ma ọ bụ nwanyị, ma ọ bụ dị ka anụmanụ, nnụnụ, anụ ufe, osisi ma ọ bụ osisi. N'ụzọ na-emegiderịta onwe ya, okwu ha na omume ha na-egosi na ọ na-agụ ụmụ mmadụ agụụ. N'otu aka ahụ, ọ bụ ezie na a kọwara ha dị ka ndị siri ike na ndị nwere ọgụgụ isi karịa ụmụ mmadụ, a kwenyere na ha nwere ike ịrịa ọrịa - ma ọ bụ ọbụna nwụọ, ma ọ bụ gbuo - n'ọnọdụ ụfọdụ.
Gịnị ka anyị nwere ike ịmụta banyere 'Oge Mbụ' ma a sị na Papyrus Turin Canon ka dịgidere?
Iberibe ndị ahụ dị ndụ na-akụda mmụọ. Dị ka ihe atụ, n’otu akwụkwọ ndekọ aha, anyị na-agụ aha Neteru iri nke e dekwasịrị aha nke ọ bụla n’ime katọọtụ (ihe mgbochi oblong) n’otu ụdị ahụ e mere n’oge ikpeazụ maka ndị eze Ijipt mere eme. E nyekwara ọnụ ọgụgụ nke afọ ndị Neter ọ bụla kwenyere na ọ chịrị, ma ọtụtụ n'ime ọnụọgụ ndị a na-efu na akwụkwọ mebiri emebi.
N'ime kọlụm ọzọ e nwere ndepụta nke ndị eze na-anwụ anwụ bụ ndị chịrị n'elu na n'ala Ijipt mgbe chi dị iche iche mana tupu e nwee njikọ nke ala-eze n'okpuru Menes, Fero mbụ nke usoro eze mbụ, na 3100 BC.
Site n'iberibe ndị dị ndụ, ọ ga-ekwe omume iguzobe na 'usoro ọchịchị' itoolu nke ndị Fero ndị a tupu oge ochie, n'ime ha bụ 'Venerables of Memphis', 'The Venerables of the North' na, n'ikpeazụ, Shemsu Hor (Ndị enyi , ma ọ bụ ndị na-eso ụzọ, nke Horus) bụ ndị chịrị ruo n'oge Menes.
Ndepụta eze nke ọzọ nke na-ekwu banyere oge tupu akụkọ ihe mere eme na ndị eze ochie nke Ijipt bụ Nkume Palermo. Ọ bụ ezie na ọ dịghị eweghachi anyị azụ azụ n'oge gara aga dị ka akwụkwọ akụkọ Turin Canon Papyrus, ọ na-enye nkọwa nke na-etinye akụkọ ihe mere eme anyị nke ọma.
Okwu ikpeazụ
Dị ka ọ dị na mbụ, ndepụta eze na-ahapụ ọtụtụ ihe maka arụmụka, na Turin King List abụghị ihe ọzọ. N'agbanyeghị nke ahụ, ruo ugbu a, ọ bụ otu n'ime ozi ndị kasị baa uru banyere ndị Fero Ijipt oge ochie na ọchịchị ha.
Ịchọrọ ozi ndị ọzọ miri emi na Turin King List? Lelee nke a Page si.
