Ọbụna maka ndị ọkachamara, ịkọwa mmalite na mgbanwe nke ihe a kpọrọ mmadụ n'ụwa bụ ihe ịma aka siri ike. Ụfọdụ, dị ka onye nchọpụta Hawaii bụ Dr. Vámos-Tóth Bátor, atụpụtawo ohere nke mmepeanya zuru ụwa ọnụ nke chịrị mbara ala mgbe iju mmiri ahụ gasịrị. Iji kwado echiche ya, ọ chịkọtara ndepụta nke aha ebe jikọtara ihe karịrị otu nde sitere na gburugburu ụwa.
Otu mmepeanya oge gboo gbasara n'ụwa niile
Enwere echiche miri emi na mmepeanya oge ochie nwere otu omenala zuru ụwa ọnụ na-achị ụwa n'oge gara aga. Dị ka Dr. Tóth si kwuo, mmepeanya a dị adị mgbe Oke Iju Mmiri gasịrị, ọdachi na-emebi emebi nke a kpọtụrụ aha n'ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ obodo ochie ọ bụla.
Tóth kpọrọ mmepeanya a Tamana, ka okwu ndị a na-emepe emepe oge ochie ji na-ezo aka n'obodo ha. Iji nweta nghọta ka mma nke usoro Tóth maka ịkọwapụta akụkọ ya na mmepeanya Tamana zuru ụwa ọnụ, a ga-emerịrị ọtụtụ echiche dị mkpa.
Nke mbụ, Tóth ji toponymy chọta njikọ n'etiti omenala dị iche iche na-ebi ugbu a n'ụwa. Toponymy bụ ọzụzụ maka ịmụ mmalite aha ebe kwesịrị ekwesị. N'echiche a, toponym abụghị ihe ọzọ karịa aha kwesịrị ekwesị nke mpaghara, dị ka Spain, Madrid ma ọ bụ Mediterranean.
Okwu ndị a na -ahụkarị gburugburu ụwa
Usoro Tóth gụnyere ịchọta ebe ezigbo aha sitere na ebe dị iche iche gburugburu ụwa. Ebumnobi nchọcha a bụ ichọta okwu ndị metụtara ya bụ ndị nkọwa ha yitere. Site n'echiche ya, nke a ga-akwado na, n'oge ochie, otu omenala eluigwe na ala jikọtara ndị mmadụ n'ofe ụwa.
Nsonaazụ ọchụchọ ya dị ịtụnanya, na-ahụ maka ịchọta ihe karịrị otu nde toponyms metụtara ya. Site na Hungary ruo Africa ma ọ bụ site na Bolivia ruo New Guinea, Tóth chọtara ọtụtụ ebe nwere aha na ihe ndị yiri ya - nke a pụrụ iche ma dị ịrịba ama, ọ pụkwara ịgbanwe ihe niile anyị maara.
Tamana: mmepeanya oge ochie
Eziokwu a enweghị ike ịbụ ihe mgbagwoju anya, kama kwadoro echiche ahụ na mmepeanya oge ochie chịrị Ụwa ọtụtụ puku afọ gara aga. Tóth kpọrọ mmepeanya a Tamana, okwu ndị a na-akpọ ndị nna ochie na-eji akọwa ógbè ma ọ bụ obodo ọhụrụ.
Okwu Tamana pụtara "ebe e wusiri ike, square ma ọ bụ etiti" enwere ike ịchọta ya na obodo 24 gburugburu ụwa. Tóth kwenyesiri ike na mmepeanya Tamana sitere na mpaghara Africa ugbu a nke Sahara. Dị ka nchọpụta ya si kwuo, ha bụ ndị otu a na-akpọ Maa, ma ọ bụ Pesca, gụnyere Magyars, Elamites, Egypt, Afro-Asia na Dravidian.
Aha Maa na -ezo aka na nnukwu nna ochie nke mmepeanya ochie a, nke amaara na akụkọ nke Akwụkwọ Nsọ dị ka Noa. Omume a bụ ọrụ ịhụ na mmadụ dịrị ndụ n'oge oke ọdachi a maara dị ka Iju Mmiri Ụwa Nile. Nye Maa, Noa dị ka chi nchebe na onye nzọpụta nke ha fere.
Ụfọdụ aha nkịtị n'akụkụ dị iche iche nke ụwa
Achọpụtara ọtụtụ narị ihe jikọrọ ọnụ n'oge Tóth nyochara ọtụtụ aha ebe sitere n'ụwa nile, na-akwado echiche ya banyere mmepeanya zuru ụwa ọnụ. Dị ka ihe atụ, na Hungary, e nwere ógbè a maara dị ka Borota-Kukula, bụ́ nke yiri Borota nke dị n’Ọdọ Mmiri Chad, Kukura nke dị na Bolivia, na Kukula nke dị na New Guinea.
N'otu aka ahụ, Tóth chọtara efere ọkpụite dị afọ 6,000 nwere aha ndị yiri ya n'ebe dị iche iche dị ka Basin Carpathian nke Europe, Egypt oge ochie, na Banpo nke China. Ngosipụta omenala ndị a bụ otu ebe ọtụtụ narị kilomita na-ekewapụ ha na-egosi na ụmụ mmadụ nwere mmepeanya zuru ụwa ọnụ.
Tóth chọpụtara na ihe dị ka ebe 5,800 dị na Carpathian Basin nwere aha ndị yiri ebe na mba 149 ka afọ nyochachara. Mpaghara Eurasia, Africa, America na Oceania nwere aha ebe karịrị 3,500. Ọtụtụ na-ezo aka n'osimiri na obodo.
Nnyocha Tóth na-enye ihe akaebe na-akpali akpali na e nwere njikọ n'ofe ụwa nke na-egosi ọnụnọ puku afọ nke mmepeanya zuru ụwa ọnụ.
