De réir staidéar na hÉigipteolaí Bassam El Shammaa i 2007, bhí “an dara sphinx” ar Ardchlár na Pirimidí. Dúirt El Shammaa gur dealbh Éigipteach í an dealbh cáiliúil leath-leon, leathdhuine a tógadh gar do Sphinx eile atá imithe as radharc gan rian.
Sa lá atá inniu ann, tá ár n-aird dírithe ar an iarracht is déanaí chun fíor-scéal ársa sibhialtachta ardleibhéil a fháil a d’fhág iontais mhóra os cionn agus faoi ghaineamh ardchlár Giza.
Cathair caillte ársa nochtaithe san Éigipt
Bhí na tuairiscí is luaithe ar “Secret City” le feiceáil sa World Press sa chéad seachtain de Mhárta 1935. Thángthas ar go leor eile i mí Iúil na bliana sin, agus bhí alt leis an Sunday Express le Edward Armytage, a bhí díreach tar éis filleadh ón Éigipt go Sasana, áit a bhfaca sé tochailt cathair ársa Éigipteach a cheaptar a théann siar 4,000 bliain.
Ina dhiaidh sin, bhí suaimhneas ann, amhail is dá mbeadh spéis caillte ag gach Éigipteolaí beo sa cathair iontach faoi thalamh seo. Le linn na mblianta ina dhiaidh sin, dhírigh a chuid alt go léir ar thuamaí banríonacha agus saigheada. Ionadh, ag pointe amháin, rinneadh neamhaird iomlán de fhionnachtain chomh mór sin de chathair iomlán faoi thalamh a théann siar 4,000 bliain ar a laghad.
Séanadh fionnachtana roimhe seo
Bhí sé sin thart ar ochtó bliain ó shin agus inniu tá ‘balla bloc eibhir’ cosúil linn, i bpearsa an iar-Aire Stáit do Ghnóthaí Seaniarsmaí, Zahi Hawass, a shealbhaigh an post seo go dtí réabhlóid na hÉigipte in 2011, a chuaigh i gcoinne Hosni Mubarak - agus chuir sé deireadh le réimeas conspóideach Hawass freisin mar cheann uachtarach na seaniarsmaí uile san Éigipt.
Coinníonn sé a chumhacht, áfach - agus ní ceann beag é. Scríobhadh go leor faoin ‘Indiana Jones’ Éigipteach (Zahi Hawass), a dhéanann miongháire mór nóiméad amháin agus a théann corcairdhearg le buile an chéad uair eile nuair a cheistítear é. Tá an ghné seo dá phearsantacht le fáil go forleathan sa leabhar “Scáthán na bhFlaitheas a bhriseadh”Le Robert Bauval agus Ahmed Osman.
Mar sin féin, ní mhíníonn dearcadh den sórt sin an fáth a ndúirt Zahi Hawass go poiblí nach bhfuil aon rud faoi bhun an Sphinx, gan aon tollán, ná aon seomra amháin, in ainneoin roinnt grianghraf de a bheith ag dul isteach sna claiseanna íslithe de cheann an Sphinx agus ceann eile i gcúl an choirp an leon. Ar cheart dúinn neamhaird a dhéanamh ar a bhfaca muid arís agus arís eile roimhe seo agus glacadh le séanadh den sórt sin gan cheist?
Téann ráitis salach ar fhianaise grianghrafadóireachta
Dealraíonn sé go ndearna sé neamhaird ar cheisteanna maidir le tolláin faoi thalamh faoi ardchlár agus seomraí Giza faoin Sphinx, ag maíomh nach raibh sé dodhéanta imscrúdú níos doimhne a dhéanamh ós rud é go raibh na seomraí séalaithe nó líonta le huisce. D’fhéadfadh sé seo a bheith fíor, áfach, is féidir linn a fheiceáil i gceann de na híomhánna d’ais posterior ag teacht anuas ar thaobh na Sphinx go bhfuil an talamh thar a bheith tirim.
Tá a fhios againn gur dhreap Hawass na céimeanna ó bhealach isteach chúl an Sphinx, isteach i seomra domhain, agus ansin níos faide síos go dtí seomra íochtarach ina raibh sarcófagas an-mhór agus líonta le huisce; feictear na himeachtaí seo go léir i gclár faisnéise a rinne Fox. Tá sé deacair a shamhlú conas a d’fhéadfadh sé an méid a dúirt sé agus a rinne sé a bhréagnú ina dhiaidh sin.
Poll i gceann an Sphinx
Rinne Vivant Denon sceitse den Sphinx i 1798, cé nár mhacasamhlaigh sé go foirfe é. Caithfidh go raibh a fhios aige go raibh poll i mbarr a chinn ó rinne sé íomhá fear a bhí á tharraingt amach a sceitseáil.
Is ar éigean gur fianaise é líníocht, ach nocht aerphictiúr den sphinx a tógadh as balún aer te sna 1920idí go bhfuil a leithéid d’oscailt ag barr a chinn.
Puzal ceann an Sphinx
De réir Tony Bushby ina “The Secret in The Bible”, insíonn sorcóir ilroinnte Sumerian scéal a d’fhéadfaí a thuiscint go furasta gur tharla sé i Giza, ina raibh beithíoch a raibh ceann leon aici le bealach isteach tolláin i bhfolach ag an ngaineamh.
Tugann staidéar nua le fios anois gur snoíodh corp an Sphinx as cloch nádúrtha nuair a bhí báisteach throm ann go minic agus tógann sé sin ar ais muid go dtí an t-am céanna gur ríomh Robert Bauval agus Robert Schoch tógáil Phirimidí ‘Belt of Orion’, ie, thart ar 10,450 RCh.
An dara Sphinx
Rinneadh coimpléasc Giza (an téarma ársa Éigipteach Gisa a chiallaíonn “Stone Hewn”) a sceitseáil ó 1665, agus léiríonn cuid acu dhá cheann ag ‘peering’ as an ngaineamh, ceann le carachtair baineann, an dara Sphinx b’fhéidir.
Ba ghnás ársa Éigipteach dhá leon, ar a dtugtar Akerw, a liostáil taobh amuigh dá ndoirse le haghaidh cosanta ar neamh, a thabharfadh ceart dúinn dumha rúndiamhair in aice leis an sphinx, a nocht Gerry Cannon (Leabhar: Rúin Ardchlár Giza agus an Dara Sphinx ) aitheanta agus tomhaiste. An féidir go bhfuil corp adhlactha an dara sphinx sa dumha seo?
Shílfeá go mbeadh údaráis na hÉigipte tar éis an cruth mistéireach, mór, clúdaithe seo atá chomh cóngarach don sphinx, ach níor theastaigh ó Hawass agus Mark Lehner é a chloisteáil nó aird a thabhairt air, de réir foinse amháin .
Bhí teagmháil déanta ag Gerry le duine ag institiúid iomráiteach i Cairo a raibh trealamh aige a d’fhéadfadh rudaí a bhrath faoin ngaineamh. D'iarr an duine seo cead ar Chomhairle Uachtarach na Seaniarsmaí an dumha a imscrúdú, ach níor fhreagair siad. De réir cosúlachta, ní raibh cead ag aon duine eile imscrúdú a dhéanamh ar limistéar faoi leith an dumha ina gcreidimid go bhféadfaí an Dara Sphinx a nochtadh. Gan dabht bhí cúis acu leis seo!
Cén fáth an séanadh?
Cén fáth go mbeadh an dá Éigipteolaí sin chomh buartha faoin bhféidearthacht rud a bhí caillte leis na cianta a fhionnadh? An féidir a shamhlú nach bhfuil siad ag iarraidh an rud atá taobh thiar den dumha sin a nochtadh? Tá sé aineolach cur i gcoinne aon chineál probe nó fiú íomhá aeróige simplí a thógáil, rud a d’fhéadfadh a bheith ina chúis le hiontas iontach eile ar domhan a aimsiú, ag mealladh na mílte turasóir eile chun na hÉigipte.
Ní admhaíonn siad fiú go ndearna siad iniúchadh ar an dumha rúndiamhair, agus dá mbeadh, ba iad an chéad duine a admhaigh é. Is cosúil go bhfuil clár oibre ag Zahi Hawass, is é sin an dearcadh traidisiúnta ar stair ársa na hÉigipte a choinneáil (gan ligean d’aon rud cur isteach ar chonair na staire traidisiúnta), is cuma cé mhéad fionnachtana nua atá contrártha leis an méid a mheastar a bheith fíor anois.
Chuir Gerry Cannon bac roimhe seo ar thráthchlár chun na trí phirimid mhóra a thógáil, chomh maith leis an Sphinx, atá na mílte bliain níos sine ná mar a ghlacann an chuid is mó againn leis. D'aithin sé freisin dumha nár aimsíodh ar ardchlár Giza, áit ar dócha go bhfuil sphinx eile i bhfolach, bunaithe ar dhoiciméid agus sonraí ársa a chuir sé i láthair.
