تمدن سائو یک فرهنگ باستانی بود که در آفریقای مرکزی واقع شده بود، در منطقه ای که امروزه بخشی از آن متعلق به کشورهای کامرون و چاد است. آنها در کنار رودخانه چاری که در جنوب دریاچه چاد قرار دارد، ساکن شدند.
مردم کوتوکو مدرن، یک گروه قومی واقع در کامرون، چاد، و نیجریه، ادعا می کنند که تبار قومی از سائو باستان هستند. طبق سنت آنها، سائوها نژادی از غول ها بودند که در منطقه جنوب دریاچه چاد، بین مناطق شمالی نیجریه و کامرون زندگی می کردند.
سوابق مکتوب پراکنده سائو
اصطلاح "سائو" احتمالاً برای اولین بار در قرن شانزدهم پس از میلاد وارد منابع مکتوب شده است. امام بزرگ امپراتوری بورنو، احمد بن فورتو، در دو وقایع نگاری خود (که هر دو به زبان عربی نوشته شده اند)، کتاب جنگ های بورنو و کتاب جنگ های کانم، لشکرکشی های پادشاه خود، ادریس آلومه را شرح داده است. .
آن دسته از جمعیت‌هایی که توسط ادریس آلوما تسخیر و مغلوب شدند، عموماً به عنوان «سائو» نامیده می‌شدند، «دیگران» که به زبان کانوری (یک زبان نیلوصحرای) صحبت نمی‌کردند.
این مهاجران، که احتمالاً اولین ساکنان منطقه بودند، به یک یا آن زبان چادی صحبت می کردند که از تکامل زیر خانواده زبان های چادی مرکزی نشات می گرفت.
آثار ابن فرتو نیز اطلاعاتی در مورد نحوه سازماندهی سائو به دست می دهد. جدای از شواهدی که نشان می‌دهد آنها در قبایل پدری ساخته شده‌اند، گفته می‌شود که سائوها در جوامع رتبه‌بندی و متمرکز سازماندهی شده‌اند، بنابراین سلسله مراتبی را نشان می‌دهند. این حکومت ها را بنا به شرایط، یا رؤسای یا پادشاهی می نامیدند.
علاوه بر این، ثبت شده است که سائوها در شهرهای کوچکی که توسط خندق‌ها و باروهای خاکی محافظت می‌شدند، زندگی می‌کردند، بنابراین نشان می‌داد که آنها احتمالاً به عنوان دولت شهر عمل می‌کردند.
زمانی که ادریس آلوما لشکرکشی های خود را انجام داد، شهرهای سائو که نزدیک ترین مناطق به قلب بورنو بودند فتح و جذب ایالت بورنو شدند. با این حال، حاکمیت مستقیم بر آنهایی که در حاشیه بیرونی بودند دشوارتر بود و استراتژی متفاوتی به کار گرفته شد.
به جای فتح این شهرها، آنها مجبور شدند به وضعیت خراجی بپردازند و نماینده ایالت بورنو برای نظارت بر دولت محلی در محل اقامت خود منصوب شد. بنابراین توضیح دیگر برای افول سائو ممکن است از طریق جذب باشد.
قوم شناس و هنری جذاب
اگرچه ابن فورتو اطلاعاتی درباره آخرین روزهای سائو ارائه کرده است، اما این وقایع نگار به ریشه این افراد اشاره نکرده است. تنها در قرن بیستم بود که باستان شناسان به دنبال پاسخ به این سوال بودند.
یکی از این باستان شناسان، مارسل گریول، رهبر اکسپدیشن داکار-جیبوتی فرانسوی (1931-1933) بود. گریوله به عنوان یک قوم شناس، مجذوب سنت های عامیانه مردم ساکن دشت چادی شد و افسانه های شفاهی آنها را جمع آوری کرد. اینها سپس با عنوان Les Sao Legendaires ترجمه و منتشر شدند.
به واسطه این کتاب بود که مفهوم "تمدن سائو" یا "فرهنگ سائو" ابداع و رایج شد. این ایده «فرهنگ» در آثار هنری تولید شده توسط مردم آن تجلی یافت. بنابراین، اکسپدیشن Griaule عمدتاً به یافتن قطعات هنری تولید شده توسط سائو مربوط می شد.
گریول ناامید نشد، زیرا سائو مجسمه های جذابی از گل رس، ظروف سرامیکی بزرگ و خوب پخته، و زیور آلات شخصی زیبا از گل، مس، آهن، مس آلیاژی و برنج تولید کرد (تصویر برجسته را ببینید).
با استفاده از داده‌های باستان‌شناسی، گریول توانست از سناریوهای قومی-تاریخی که قبلاً دستاورد سائو را مورد بحث قرار می‌دادند، پشتیبانی کند. این سناریوهای قومی تاریخی نیز برای تفسیر شواهد باستان شناسی مورد استفاده قرار گرفتند.
این رویکرد دایره‌ای مدعی شد که مهاجرت‌ها موتور تحول فرهنگی بوده و کمک چندانی به درک ما از منشأ و تکامل «تمدن سائو» نکرده است.
مراسم تشییع جنازه سائو
شواهد باستان شناسی نشان می دهد که سائوها مردگان خود را دفن می کردند. سنت قرار دادن جسد در وضعیت جنین در داخل کوزه سفالی در عمل از قرن 12-13 پس از میلاد بوده است. کوزه تشییع جنازه را با قرار دادن یک کوزه دیگر یا یک گلدان بیضی شکل کوچک روی آن می بستند. با این حال، این سنت در قرن 15 کنار گذاشته شد، زمانی که دفن ساده به یک هنجار تبدیل شد.
حفاری های جدید یک جدول زمانی سائو ایجاد می کنند و دسته بندی می شوند
در دهه 1960 در حفاری Mdaga از رویکرد علمی تری استفاده شد و مفهوم "تمدن سائو" بر اساس آثار هنری کنار گذاشته شد. نتایج حفاری نشان داد که Mdaga از حدود 450 قبل از میلاد تا 1800 پس از میلاد اشغال شده است.
در نظر گرفتن چنین دوره طولانی اشغال تحت عنوان "تمدن سائو" غیرممکن بود و بنابراین یافته های Mdaga با حفاری در Sou Blame Radjil همراه بود. تمدن سائو واقعاً یک گروه نبود، بلکه متشکل از جوامع بسیاری بود که در منطقه دریاچه چاد زندگی می کردند.
با این وجود، عادت‌های قدیمی به سختی از بین می‌روند، و اصطلاح «تمدن سائو» هنوز هم امروزه استفاده می‌شود، که دوره‌ی وجود آن معمولاً «اواخر قرن ششم قبل از میلاد تا قرن شانزدهم پس از میلاد» نامیده می‌شود.
در کل، بیش از 350 سایت باستانی سائو در چاد و کامرون وجود دارد. بیشتر سایت هایی که کشف شده اند از تپه های مصنوعی طولانی یا مدور تشکیل شده اند.
ژان پل لبوف، باستان شناس و قوم شناس، مکان های سائو را که مورد مطالعه قرار داده است، به سه نوع دسته بندی کرد. گفته می شود تپه های سائو 1 تپه های کوچک و کم ارتفاعی هستند که به عنوان مکان عبادت یا تشریفات مورد استفاده قرار می گرفتند. مجسمه های کوچکی در این مکان ها یافت می شود.
سایت های سائو 2 شامل تپه های بزرگی بود که دیوارهایی داشتند. آنها محل دفن بودند و مجسمه های زیادی با این مکان ها مرتبط است. در نهایت، تصور می‌شود که سایت‌های Sao 3 جدیدترین هستند و یافته‌های اندکی، اگر وجود داشته باشند، قابل توجه باشند.
در حالی که در گذشته اکتشافات زیادی از مجسمه ها و آثار هنری سائو صورت گرفته است، هنوز اطلاعات کافی در مورد تاریخچه این تمدن پیچیده باستانی وجود ندارد.
