در منطقه کردستان شمال عراق، بقایای یک شهر باستانی به نام "ایدو" کشف شده اند. گمان می رود این شهر که اکنون در زیر تپه ای به ارتفاع 32 فوت (10 متر) مدفون است، زمانی بین 3,300 تا 2,900 سال پیش به عنوان مرکز فعالیت هزاران شهروند عمل می کرد.
قبلاً مملو از کاخ‌های مجلل بود، همانطور که کتیبه‌هایی که برای پادشاهان بر روی دیوارها، لوح‌ها و ازاره‌های سنگی که در آنجا یافت می‌شود، نشان می‌دهد.
یکی از اهالی روستای مجاور با یک لوح گلی روبرو شد که در آن نام "ایدو" حدود یک دهه پیش حک شده بود که منجر به کشف این تبلت شد. اعتقاد بر این است که این کتیبه به افتخار ساختن کاخ سلطنتی توسط پادشاهانی که در آن زمان بر این منطقه حکومت می کردند، ساخته شده است.
سالهای متمادی توسط باستان شناسان دانشگاه لایپزیگ در لایپزیگ، آلمان، صرف کاوش در این منطقه شد. آنها معتقدند که امپراتوری آشور در بخش قابل توجهی از تاریخ شهر ایدو که تقریباً 3,300 سال پیش رخ داده است، بر شهر ایدو حکومت می کرد.
تاریخ پیدایش تمدن آشور به هزاره سوم قبل از میلاد می رسد. هنگامی که آشور در هزاره اول پیش از میلاد قدرت مسلط در خاورمیانه بود، برخی از چشمگیرترین ویرانه های آن ساخته شد.
Nimruد توسط آشورناسیرپال دوم پادشاه آشور (883-859 ق.م) به عنوان مقر سلطنت انتخاب شد. فضای داخلی کاخ‌های او با تخته‌های گچی تزئین شده بود که تصاویری از او حک شده بود.
در قرن هشتم و هفتم پیش از میلاد، پادشاهان آشوری قلمرو خود را گسترش دادند تا تمام سرزمین‌های بین خلیج فارس و مرز مصر را در بر گیرد. با این حال، باستان شناسان همچنین شواهدی را کشف کردند که نشان می دهد شهر دارای حس اتکای قوی به خود است. مردم آن قبل از بازگشت آشوری ها و تسلط مجدد بر منطقه، برای 140 سال استقلال جنگیدند و پیروز شدند.
قطعه ای از آثار هنری که مجسمه ابوالهول بدون ریش را با سر انسان و بدن یک شیر بالدار به تصویر می کشد از جمله گنجینه هایی بود که کشف شد. کتیبه زیر در بالای آن دیده می شود: "کاخ بائوری، پادشاه سرزمین ایدو، پسر ادیما، همچنین پادشاه سرزمین ایدو."
علاوه بر آن، آنها مهر استوانه‌ای را کشف کردند که قدمت آن به حدود 2,600 سال قبل می‌رسد و مردی را در حال زانو زدن در برابر گریفون به تصویر می‌کشد.
شهر ایدو باستانی که در ساتو قلعه کشف شد، پایتخت جهان وطنی بود که در هزاره های دوم و اول پیش از میلاد به عنوان چهارراه بین شمال و جنوب عراق و همچنین بین عراق و غرب ایران بوده است.
یافتن یک سلسله محلی از پادشاهان، به ویژه، شکافی را در آنچه که مورخان پیش از این به عنوان عصر تاریکی در تاریخ عراق باستان تصور می کردند، پر می کند. به گفته محققان، این یافته‌ها، وقتی در مجموع در نظر گرفته شوند، به روند ترسیم مجدد نقشه سیاسی و تاریخی گسترش امپراتوری آشور کمک کرده است - که بخش‌هایی از آن هنوز در هاله ای از ابهام است.
این شهر در داخل تپه ای به نام تپه مدفون شده بود که اکنون محل شهرکی است که به نام ساتو قلعه شناخته می شود. متأسفانه تا زمانی که بین روستاییان و دولت اقلیم کردستان توافقی صورت نگیرد، در حال حاضر امکان ادامه کار وجود ندارد.
در همین حال، مطالعه جدیدی در مورد مواد این سایت که در حال حاضر در موزه اربیل نگهداری می شود، با همکاری دانشگاه پنسیلوانیا انجام شده است. نتایج مطالعه «ساتو قلعه: گزارشی مقدماتی از فصول 2010-2011» در مجله Anatolica منتشر شد.
در پایان، دو سوال جالبی که تا به امروز به صورت یک راز باقی مانده است این است: چگونه این شهر پیچیده باستانی به طور ناگهانی به ویرانه تبدیل شد و زیر تپه سرکوب شد؟ و چرا اهالی حتی این شهر را ترک کردند؟
