بقایای شهر تاریخی باستانی دارابگرد (دارابجرد/دارابگرد) در شش کیلومتری جنوب غربی شهر امروزی داراب در استان فارس ایران قرار دارد. دارابگرد که در آثار ادبی بسیار کهن این کشور به آن اشاره شده، یکی از قدیمی ترین و برجسته ترین شهرهای امپراتوری هخامنشی بوده است.
یک افسانه، بنای شهر را به داریوش بزرگ (550–486 قبل از میلاد)، سومین پادشاه امپراتوری هخامنشی ایران (550–330 قبل از میلاد) نسبت می‌دهد. با این حال، برخی دیگر از منابع قرون وسطایی نشان می‌دهند که دارا، یا یک پادشاه هخامنشی یا یکی از فراتاراکا «سازنده آتش» یا «نگهبان آتش» فرمانروایان پارس ارشید، می‌تواند بنیانگذار شهر یا حتی داریوش سوم باشد. آخرین پادشاه هخامنشی از پادشاهان ایران.
نام قبلی این مکان دارابگرد (دارابگرد، داریوش شهر یا سرزمین داریوش) بود – و اکنون، داراب، تنها شهری نبود که توسط داریوش اول تأسیس شد، اما ممکن است اولین بنای مدور ساخته شده توسط داریوش اول باشد. پادشاه امپراتوری و یکی از شهرهای قدیمی ایران است که دارای پلان مدور و چهار دروازه است. ایده برنامه ریزی شهرهای مدور قدیمی است و به زمان آشوریان برمی گردد که اردوگاه های نظامی معروف آنها محوطه هایی دایره ای شکل بود.
با این حال، در ایران طراحی شهرهای گرد نیز از سنت دیرینه ای برخوردار است. به گفته هرودوت (I. 98)، اکباتانا، که پایتخت مادها در اواخر قرن هشتم قبل از میلاد بود، به عنوان یک سیستم دایره ای طراحی شد. که توسط هفت حلقه دیوار احاطه شده است. از دوره اشکانی تاکنون چندین شهر مدور مانند هاترا و دارابگرد به طور قطع قابل توجه است.
دارابگرد یکی از شهرهای قدیمی ایران است که دارای پلان مدور و چهار دروازه است، اما شهری باستانی در ماد در غرب ایران - اکباتانا نیز هست که به گفته هرودوت در اواخر قرن هشتم پیش از میلاد توسط پادشاه مادها به عنوان پایتخت مادها انتخاب شد. ، دیوسیس.
ارگ حکومتی در بالای کوه گنبدی شکل قرار داشت. این شهر توسط یک بارو بسیار بلند مدور و همچنین یک سنگر عمیق محافظت می شد. امروزه در مجاورت شهر، بقایای ارگ به صورت خاک‌ریزی وجود دارد که به صورت دایره‌ای در اطراف صخره‌ای منزوی و نقش برجسته‌ای غول‌پیکر که بر صفحه عمودی یک صخره حکاکی شده، نشان‌دهنده پیروزی ساسانیان است. شاه شاپور اول بر والرین امپراتور روم در 260 م.
در شمال محوطه باستانی دارابگرد نیز سه قلعه وجود دارد. در اطراف این شهر باستانی، یک دیوار مخروطی شکل بزرگ (در اصل بیش از 10 متر ارتفاع) وجود دارد که از سنگ، آهک و خشت ساخته شده است. امروزه، فرآیند فرسایش به دیوار آسیب رسانده است، دیواری که تنها 7 متر ارتفاع دارد اما این سازه توانسته بیش از 2,000 سال دوام بیاورد.
گنبد نمکی شهر باستانی دارابگرد با دیواری گرد احاطه شده است که در مرکز دشت وسیع و سرسبز داراب قرار دارد اما زمانی در مرکز شهر باستانی قرار داشته است.
دارابگرد در دوره ساسانیان (که اوج فرهنگ ایران باستان محسوب می‌شود) پایتخت مهم دارابگرد خرمه بوده و به‌خاطر ساخت روغن یاس، منسوجات، فرش‌های معروف و نمک‌های معدنی با ارزش شهرت فراوانی داشته است.
اما معروف‌ترین و همچنین با ارزش‌ترین محصول دارابگرد، روغن معدنی قیری بسیار منحصربه‌فرد بود که احتمالاً در شهر یا کوه‌های اطراف جمع‌آوری می‌شد و به عنوان دارو استفاده می‌شد.
سایر منابع باستانی می گویند که شکل اولیه دارابگرد (احتمالاً بیش از 2,500 سال قدمت دارد مثلثی بوده است نه دایره ای. اما شواهد باستان شناسی نشان می دهد که دارابگرد نه از نظر هندسی کامل بوده و نه دارای یک سیستم متحدالمرکز یا شعاعی از خیابان ها بوده است. دارابگرد در قرن دوازدهم به کلی متروکه شد.
